e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Industria da laina Inquisiziun romana  Iniziativa Existenta mo implicitamain en la Republica d'avant il 1798: ils cumins, represchentads tras lur mess, pudevan far a l'occasiun da la Dieta era propostas davart puncts recapitulads (Referendum) ma betg publitgads e pretender per quels il pli (vusch collectiva), quai che capitava savens. Ils plis cuntegnevan savens propostas e dumondas per midadas u spustaments d'in punct recapitulà. La refurma dal Stadi dal 1794 ha accordà a las vischnancas il dretg explicit da pretender il pli era en votaziuns davart puncts betg recapitulads. Dapi il 1803 stuevan dumondas per midaments vegnir inoltradas al Cussegl grond. Ellas n'eran betg impegnativas per la legislativa e sa limitavan savens a fatschentas ch'il Cussegl grond aveva suttamess a las vischnancas (dretg d'iniziativa passiv). Il 1854 è vegnida introducida l'uschen. iniziativa constituziunala (art. 44) che permetteva al pievel da midar la Const. chant. "sin proposta precedenta dal Cussegl grond". Il 1881 è vegnì amplifitgà il dretg d'iniziativa: il Cussegl grond pudeva proponer ina revisiun da la Const. chant. u dumandar il pievel, sch'ina tala saja giavischada; en cas affirmativ stueva il pievel decider, schebain il Cussegl grond actual u quel futur (nov elegì) duess elavurar in sboz da la revisiun. Ina iniziativa da lescha era valaivla cun 3'000 vuschs. Per il project impegnativ d'ina revisiun constituziunala pretendeva la Const. chant. dal 1894 (art. 54) 5'000 vuschs. Il pievel stueva dentant declerar l'emprim questa uschen. iniziativa da referendum en ina votaziun sco impegnativa (procedura pauc impurtanta en la pratica). Propostas per novas leschas, ordinaziuns e decisiuns dal Cussegl grond pretendevan tenor la Const. chant. dal 1894 3'000 vuschs, ed il Cussegl grond stueva suttametter la proposta elavurada a la votaziun dal pievel. L'art. 14 da la Const. chant. dal 2000 determinescha il suandant: 4000 votants u 35 vischn. pon pretender cun ina iniziativa la revisiun totala u parziala da la Const. chant.; 3000 votants u 30 vischnancas pon pretender cun ina iniziativa: 1. da relaschar, midar u abrogar ina lescha u in conclus suttamess tenor la Const. chant. a la votaziun dal pievel; 2. d'inoltrar ina iniziativa dal Chantun a l'Assamblea federala. Funtaunas: CDG. Litteratura: P. Schreiber, Die Entwicklung der Volksrechte in Graubünden, 1921; S. Curschellas, Die Durchführung der Gewaltenteilung im bündnerischen Verfassungsrecht, 1952; Metz, Graubünden. Adolf Collenberg  Industria da laina Inquisiziun romana  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: