e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Mathis, Giovannes Matsch  Maton Vischnanca polit., cirq. Schons, distr. Valragn. Il vitg accumulà, situà a 1521 m, furma il center da la part sura da la Muntogna da Schons sura. Ca. 840 in Mentaune, tud. Mathon (uffiz.). 1780 123 abit.; 1850 111; 1900 74; 1950 65; 2000 52. L'ecclesia menz. en l'«Urbari curretic dals bains imperials» enturn il 840 correspunda prob. a la baselgia da S. Martin da Ziràn. La tur d'abitar annectada ad ina chasa da purs datescha dal 12./13. tschientaner. Gia en il 13. tsch. tempriv vegnivan pratitgadas en il vitg l'allevaziun da muvel e la cultivaziun dad ers. Dapi il 1204 era preschenta sin la Muntogna da Schons ina communitad da purs libers cun in'atgna dretgira bassa che sa radunava a Patagn (tud. Pathein) sper M. Ils dretgs signurils, exercitads dals Vazs, alura dals Werdenbergs ed a partir dal 1456 da l'uv. da Cuira, èn vegnids cumprads ora il 1458. Ecclesiasticamain ha M. fatg part da la plaiv da S. Martin a Ziràn fin a la Refurmaziun. Il 1538 è vegnida instituida ina plaiv autonoma sin la Muntogna Sura. Il 1728 han ins construì ina nova baselgia a M. Fin il 1851 ha M. constituì in vischinadi dal cumin da Schons e furmava cun Vargistagn e Lon ina pitschna dretgira civila. La via charrabla è vegnida realisada il 1904-06. Il 2005 eran occupads dus terzs da la populaziun cun activitad da gudogn en il sectur primar. La meglieraziun dal funs è vegnida terminada il 2005. Part da la populaziun da lingua rum.: 1990 80%/84%; 2000 53,9%/82,7% (ML/Lindic).  Litteratura: Kdm GR 5, 211-16; Gem. GR, nr 91, 1985; Gem. GR, 2003, 198 s.; LQ, 24-6-2005. Jürg Simonett  Mathis, Giovannes Matsch  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: