Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents PuntinaPuorger, Balser lemma sequent

Puntraschigna
Vischnanca polit., cirq. Engiadin'Ota, distr. Malögia, situada a l'entrada en la Val Bernina. Ella consista da las parts veglias Laret, S. Spiert e Giarsun e da novs quartiers construids sin la spunda (o.t. Muragls). 1137 ad pontem Sarisinam, 1237 de ponte Sarraceno, tud. Pontresina (uffiz.). 1850 270 abit.; 1900 488; 1950 774; 2000 2'191. Sur Giarsun restanzas d'ina tur d'abitar dal 13. tsch. (numnada pli tard Spaniola). P. parta l'istorgia politica dal cirquit d'Engiadin'Ota. Gia il 1587 disponiva la vischnanca dad agens statuts redigids en lingua rumantscha. Ecclesiasticamain appartegneva P. en il temp medieval a Samedan ed è daventada il 1527 ina pravenda autonoma, ref. dapi il 1549. La veglia baselgia parochiala ed odierna baselgia da sepultura (consecrada a s. Maria) cun sias impurtantas picturas muralas datescha dal temp postromanic. Sia precursura, da la quala existan anc il clutger ed ils mirs al vest ed al nord, derivava prob. dal 12. tschientaner. L'odierna baselgia ref., deditgada a s. Niclà, è vegnida erigida il 1640, renovada ed amplifitgada suenter l'incendi dal vitg il 1718 (il clutger datescha dal 1887). Quest incendi ha destruì 44 chasas a Laret. La baselgia cat. è vegnida construida il 1923. Sparidas èn la chaplutta da S. Peder a Punt Muragl, la chaplutta e l'ospizi dal 1519 al Pass dal Bernina, la chaplutta dal S. Spiert a S. Spiert (menz. il 1485, rescuverta il 1941 en il tschaler d'ina chasa) e la baselgia engl. neogotica (erigida il 1876, destruida il 1968). Tr. il 13. ed il 17. tsch. èn vegnids explotads sulfids da plum e da zinc en la Val Minor. L'alpinissem, marcà dals Englais, ha inizià enturn il 1850 (Piz Bernina). En il Museum alpin vegn preschentà il svilup da P. ad in lieu da cura da renum mundial. Al Piz Albris è sa sviluppada a partir dal 1921 ina da las pli grondas colonias da capricorns da la Svizra. En ils onns 1842-65 è vegnida construida la via charrabla sur il Pass dal Bernina, dal 1908-10 la Viafier dal Bernina. Las pendicularas sin la Diavolezza (1956) ed il Piz Lagalb (1963) e las sutgeras sin l'Alp Languard sco era excursiuns en charrotscha en la Val Roseg, declerada il 1977 sco zona da protecziun da la cuntrada, èn attracziuns turisticas. Il 1997 è vegnì avert il Center da congress, infurmaziun e cultura Rondo, il 1998 l'emprima via dal clima da l'Europa sur il Munt da la Bês-cha tr. Muottas Muragl, la Chamanna Segantini e l'Alp Languard. Il 2000 eran 56% da la populaziun da P. da lingua tud., 16% da lingua tal. e 7,9%/25,4% (ML/Lindic) da lingua rumantscha.


Litteratura:
Kdm GR 3, 368-73; H. Tgetgel, Pontresina, 1964; V. Stupan, Pontresina, 1993³; A. Seiler, Ponte Saracino, 2002.

Ottavio Clavuot

lemma precedents PuntinaPuorger, Balser lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: