e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Promontogno Protecziun da la cuntrada  Protecziun da l'ambient La protecziun da l'ambient cumpiglia tut las mesiras per proteger e meglierar las basas da viver da l'uman en ses ambient: aria, aua e terra. L'emprima lescha fed. per la protecziun da las auas datescha dal 1955. La lescha fed. per la protecziun da l'ambient dal 1986 furma a medem temp la basa da las ordinaziuns fed. davart la protecziun cunter la polluziun da l'ambient e cunter caneras e da las ordinaziuns davart il rument, l'allontanament da rument spezial e l'examinaziun da la cumpatibilitad ecologica. Il 1959 ha decretà il Grischun la lescha introductiva davart la protecziun da las auas ed il 1989 la lescha per economisar il rument. Enturn il 1900 è vegnida messa en funcziun l'emprima serenera a Tavau-Laret. Suenter in'unda da construcziun dapi ils onns 1960 eran l'onn 1996 94% da las chasadas grischunas colliadas cun ina serenera. Il 1986 è vegnì transfurmà l'Uffizi per la protecziun da las auas en l'Uffizi per la protecziun da l'ambient, actualmain: Uffizi per la natira e l'ambient (UNA). Cun la protecziun da l'ambient s'occupan en in senn pli vast era l'Uffizi da planisaziun dal chantun Grischun, l'Uffizi per la tgira da la cuntrada e la cumissiun per la protecziun da la natira e da la patria. L'engaschament en favur da l'ambient ha cumenzà sin plaun privat. Per ina meglra protecziun da l'ambient cumbattan en il Grischun ils Medis per la protecziun da l'ambient, la Societad svizra per la protecziun da l'ambient, la secziun grischuna dal Club da traffic svizzer e l'Uniun grischuna per energia solara. Per augmentar l'efficacitad da las mesiras da protecziun è vegnida fundada ils onns 1980 l'Associaziun da las organisaziuns grischunas per la protecziun da l'ambient che cumpiglia enturn 20 uniuns. A medem temp ha il Stadi fatg emprims sforzs per spargnar energia cun fixar prescripziuns en las leschas da construcziun e cun sustegnair pli tard finanzialmain mesiras per spargnar energia en edifizis existents. En ils onns 1990 han introducì ultra da quai la plipart da las vischnancas grischunas taxas da  rument. La Confed. promova il traffic public, l'agricultura biologica, la cultivaziun da prada sitga e la tgira da la cuntrada. Il 1994 ha il pievel svizzer acceptà l'Iniziativa da las Alps. Litteratura: Uffizi per la natira e l'ambient, rapp. annuals, 1969-; 20 ans UPA, Uffeci per la protecziun digl ambient dil Grischun, 1989; W. Bätzing, Die Alpen: Geschichte und Zukunft einer europäischen Kulturlandschaft, 2003²; Institutionelle Regime für nachhaltige Landschaftsentwicklung, edì da R. Rodewald e.a., 2005. Rita Cathomas-Bearth  Promontogno Protecziun da la cuntrada  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: