e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Protecziun da la natira Psalm svizzer  Protecziun da la patria grischuna Organisaziun fundada il 1905 sut il num Lia grischuna per la protecziun da la patria (LGPP, fin il 1978) cun l'intent da crear, restaurar e mantegnair bains culturals indigens e da promover qua tras il bainstar gen. sco era da rinforzar l'identificaziun da l'uman cun sia cuminanza e l'engaschament per quella. La tecnisaziun dal 19. tsch. aveva effectuà en il Grischun la construcziun da vias e viafiers sco era l'avertura turistica e l'electrificaziun. Ils iniziants da la protecziun da la patria, ils architects Otto Schäfer e Nicolaus Hartmann, il pictur artist Christian Conradin, il giurist Anton Meuli, il plevon e publicist Benedikt Hartmann (durant blers onns portavusch da quella) e.a. èn s'engaschads per la restauraziun d'edifizis sacrals e profans, han cumbattì cunter la disfiguraziun da las fatschas dals vitgs e cunter l'exportaziun da bains culturals ed han infurmà la populaziun davart ina buna architectura sco era in art ed ina cultura autentica. Las veglias staziuns e punts da la Viafier retica manifesteschan en maniera exemplarica lur intents. En ils onns 1960 han l'Uffizi chant. dals monuments istorics (Tgira da monuments) ed ils uffizis per la protecziun da la cuntrada e la protecziun da la natira surpiglià numerusas incumbensas da la protecziun da la patria. Dentant ha la LGPP intensivà en ils onns 1980 il cumbat cunter la demoliziun d'edifizis impurtants e la disfiguraziun da l'ambient construì. Sco piuniera sin plaun svizzer ha ella cumenzà a s'engaschar per ina buna integraziun dals novs edifizis en ambients tradiziunals. Da quel engaschament è resultada la "Distincziun d'architectura en il Grischun" che premiescha dapi il 1987 regularmain proprietaris da chasas ch'han construì novs edifizis architectonicamain exemplarics. La Protecziun da la patria svizra ha distinguì quatter vitgs bain mantegnids cun il Premi Wakker: Guarda (1975), Spleia (1995), Vrin (1998) e Fläsch (2010). Litteratura: Rapp. annuals da la LGPP, 1905-; 100 Jahre Bündner Heimatschutz 1905-2005, en: BM, 2005, 411-520. Rita Cathomas-Bearth  Protecziun da la natira Psalm svizzer  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: