e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Raisch, Pass da Ramosch, von  Ramosch Vischnanca polit., cirq. Ramosch, distr. En, situada da la vart sanestra da l'En, cun la fracz. da Vnà ed ils abitadis da Raschvella e Seraplana, tud. Remüs (fin il 1943). 930 in vico Remuscie (copia), 1070-78 Rhemuscie. 1835 681 abit.; 1850 621; 1900 558; 1950 565; 2000 440. Sin la collina Mottata (var 1,5 km al nordost da R.) han ins scuvert tr. il 1956 ed il 1958 trais orizonts d'abitadis dals temps da bronz mesaun e tardiv (Cultura da Melaun) resp. dal temp neolitic tempriv (Cultura da Fritzens-Sanzeno). Tras sia situaziun a la cruschada da la ruta transalpina tras la Val Fenga e la Via d'Engiadina è stà R. prob. la vischnanca la pli impurtanta da l'Engiadina en il temp medieval tempriv. En il 6. tsch. sa chattava qua l'emprima baselgia cristiana da l'Engiadina che furmava il center da la pravenda originara da l'Engiadina Bassa. En il 7. tsch. è stà s. Flurin plevon a R. Sia fossa è stada, fin a la refurmaziun da la vischnanca il 1530, in lieu da pelegrinadi fitg frequentà. L'onn 930 ha regalà il retg Heinrich I la baselgia da S. Flurin, ens. cun quella da Sent, a Hartpert, plevon e posteriur uvestg da Cuira. Ses successur Hildibald ha cedì la baselgia e la curt gronda da R. al chapitel catedral da Cuira. En il 12. tsch. èn attestads plirs signurs da R. sco ministerials episcopals e sco servients dals signurs de Tarasp; quels han possess ina curt a R. ch'è passada il 1161 a la claustra da Mariamunt. Il chastè da R. (numnà Chastè da Tschanüff a partir dal 16. tsch.) è stà in impurtant center d'administraziun da l'Engiadina Bassa. Il 1369 è passà il chastè dals signurs de R. als chastellans de Matsch e, suenter la faida da quels cun Cuira il 1421, a l'uvestg da Cuira. La suveranitad territoriala han exercità en il 15. e 16. tsch. ils Plantas, Portas e Mohrs (Moors). Il 1652 è sa cumprada libra la vischnanca da R. da l'Austria, ens. cun las ulteriuras vischnancas da la val. Il 1780 è il chastè vegnì bandunà. La baselgia parochiala gotica, che datescha dal 1522, è vegnida construida da Bernardo da Poschiavo ed è l'ovra principala da quel. R. furmava, ens. cun ils cumins lontans da Stalla/Beiva e d'Avras, ina da las 11 dretgiras autas da la LCD. L'actual cirquit da R. cun las trais vischnancas da R., Tschlin e Samignun exista dapi il 1851 e correspunda a l'anteriur cumin da R. R. valeva sco il graner da l'Engiadina: la cultivaziun dad ers (gia en il temp preroman) è stada da grond'impurtanza fin viaden il 20. tsch., e las terrassas dals ers èn anc oz impressiunantas. Era la puma vegniva cultivada dapi il temp medieval. A l'entsch. dal 21. tsch. predominescha l'allevament da muvel. En tschertga da pastgiras aveva expandì R. en il temp medieval tardiv da l'autra vart dals culms vers il nord; perditga da quai dat l'exclava en la Val Fenga anc oz existenta. R. ha influenzà fermamain la colonisaziun dal Samignun. Il vitg ed il chastè èn vegnids destruids en ils onns 1499, 1565 e 1622. Il 1880 è ars giu il vitg quasi totalmain ed è alura vegnì reconstruì en stil tal. cun tetgs plats. Meglieraziun gen. dapi il 2001. Litteratura: B. Frei, Die Ausgrabungen auf der Mottata bei R. im Unterengadin, en: JbAS, 1958/59, 35-43; I. Müller, Zur älteren Geschichte des Unterengadins, en: BM, 1979, 1-24; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 210 e.a.; J. Mathieu, Bauern und Bären, 1987 (1994³). Paul Eugen Grimm  Raisch, Pass da Ramosch, von  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: