e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Seminari scolastic
En il Grischun vegnivan instruids ils scolasts primars e las scolastas primaras al Seminari scolastic a Cuira, dapi il 1837 era a l'Institut evang. ad Aschera (Scolas medias), magistras da lavurs a maun dapi il 1895 a la Scola da dunnas dal Grischun. La fundaziun d'in Seminari scolastic era vegnì discutà gia a la Dieta extraordinaria da las Lias dal 1794, il plan n'era dentant betg vegnì realisà. La Scola chantunala evang. a Cuira e quella cat. a Mustér (fundadas il 1804) n'avevan nagina partiziun da seminari. Il 1820 ha la Regenza decretà roms supplementars per futurs scolasts, senza dentant resguardar ni il rumantsch ni il talian. Quels mancan cumplettamain en ils plans d'instrucziun dal 1842 e dal 1846.
La Scola chantunala cat. è vegnida transferida il 1833 da S. Gliezi/Cuira a la claustra da Mustér. Là è vegnì manà, fin a la dischlocaziun a Cuira il 1842, ina partiziun da seminari cun in'instrucziun da rumantsch intensiva. Il 1850 èn las duas scolas confessiunalas vegnidas fusiunadas, ed il 1852 ha lur successura, la Scola chant. paritetica, avert in'atgna partiziun da seminari cun in agen directur ed ina scola d'exercizi da sis classas (uschen. Musterschule). L'instrucziun da scolasts durava trais onns (a partir dal 1907 quatter onns) e terminava cun la patenta da scolast primar. Il 1879-95 han ins agiuntà in mez onn da scolaziun agricula. Ils seminarists rum. èn vegnids integrads a Cuira en las classas tud. ed han giudì a partir dal 1860 in'instrucziun minimala mo en sursilvan resp. en ladin, dentant nagina en ils auters idioms. Il 1912 è vegnida surdada l'emprima patenta en talian, il 1925 l'emprima en rumantsch. Il 1929 ha la Regenza refusà, suenter ina lunga cuntraversa cun ils catolics, l'instrucziun en istorgia e pedagogia tenor confessiuns. Il 1963 è il Seminari scolastic vegnì separà da la Scola chant. e dischlocà en las novas localitads al Plessurquai (fin il 2003) e dotà cun agens professers; la scolaziun è vegnida amplifitgada a trais onns seminari inferiur e dus onns seminari superiur.
Dal 1976-92 èn vegnids instruids ils Ladins en il Preseminari lad. a Samedan. Il 2004 è vegnida emessa la davosa patenta tradiziunala. A partir dal 2003 vegnan ils scolasts e las scolastas instruids, suenter la maturitad, durant trais onns a la Scola auta da pedagogia dal Grischun a Cuira. Dumber da patentas: 1900 14 scolasts/0 scolastas; 1925 45/6; 1950 37/9; 1975 52/50; 2002 18/53.
Litteratura:
J. Michel, 150 Jahre Bündner Kantonsschule Chur: 1804-1954, 1954, 143-57; 200 onns Scola chant. grischuna: 1804-2004, 2004.
Adolf Collenberg
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Semadeni, Jon