e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Vogelsanger, Jakob Volpe  Völker, Karl * 5-1-1796 ad Eisenach (ducadi da Saxonia-Weimar-Eisenach), † 2-10-1884 a Kappel (oz Ebnat-Kappel), ref., dad Eisenach ed Altstätten (a partir dal 1829). Figl da Wilhelm Bernhard, primsergent da la Wartburg, e da Sophie n. Hopf. ∞ 1) 1822 Menga n. Jecklin, figlia da Peter, emprim maister da mastergnanza, da Cuira, 2) 1857 Margaretha n. Fluri. Stud.iur. a Jena 1814-18, studi da scienzas umanas a Tubinga 1819. Student incorporà (tud. Burschenschafter), participà a l'emprima Festa da Wartburg dals 18-10-1817. Fugia en Svizra 1819, alura magister da gimnastica a Hofwil/BE e dal 1821-24 a la Scola chant. a Cuira, nua ch'el ha introducì la gimnastica ed instruì ils cadets, daventond qua tras il "bab da la gimnastica dal Grischun". Per tema da repressalias da vart da la polizia da Metternich è V. fugì a Londra, nua ch'el ha fatg il scolast. Il 1827 ha el fundà a Liverpool in internat per mats ch'el ha manà enavant en il chastè da Heerbrugg en ils onns 1839-50. Pres. innovativ da la Societad agricula dal chantun da S. Gagl 1850-57, activ era sco derschader e politicher en il chantun da S. Gagl.  Litteratura: F. Pieth, Aus den Lebenserinnerungen des bündnerischen Turnvaters Karl V. (1796-1884), en: BM, 1933, 65-83; 200 onns Scola chantunala grischuna, 2004, 96 s.; M. Krüger, Karl V. - " bündnerischer Turnvater" und europäischer Pädagoge im Zeitalter der Revolutionen, en: SZG, 61/2011, 168-88. Albert Portmann-Tinguely  Vogelsanger, Jakob Volpe  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: