e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Chalender gregorian Chaminada  Chalenders Ils chalenders suondan in tschert schema: els cuntegnan l'emprim il chalendari cun las indicaziuns astrologicas (levada dal sulegl, glina creschenta e tschessanta, ensainas astronomicas). Impurtant è in spazi per remartgas persunalas, per notizias davart chasa ed uigl (naschientschas, tschains, racolta, venditas, euv.). Questa vart pratica vegn amplifitgada tras istorgias, raquints, poesias e reglas da l'aura. Ina cronica da l'onn passà, ligns ed in register da las autoritads ecclesiasticas e civilas cumpletteschan il chalender ch'ha in caracter regiunal e pratic ed appartegna a la litteratura da diever la pli populara. Ils chalenders eran liads per gronda part a la pressa rumantscha. Sco quella eran els (almain en il 19. tsch.) per ordinari da curta durada. En il 20. tsch. èn els daventads purtaders culturals cun in cuntegn ch'emprova da dar in maletg da la vita e cultura. Els fan part da la litteratura la pli derasada cun ediziuns da fin 5'000 exemplars. La plipart dals chalenders vegn edida da privats. Part integrala dal moviment rum. fan il «Chalender ladin», edì da l'UdG, ed il «Calender per mintga gi», publitgà fin il 2007 da la Renania, alura da la Fundaziun Calender per mintga gi. Tras la cumpra da quels dus chalenders daventan ins comm. da las duas uniuns respectivas. Litteratura: Annadas da giubileum 25, 50, 75, 100, 125, 150 onns dals chal. respectivs; Registers: per Il Glogn, en: Annalas, 78/1965; per il Cal. p. mintga gi 1922-81, en: Cal. p. mintga gi, 1984; per il Chal. ladin (80 onns), en: Chal. ladin, 1991; U. Brunold-Bigler, Populäre Lesestoffe und populäres Leseverhalten in der Schweiz des 19. Jahrhunderts, en: Handbuch der schweizerischen Volkskultur, edì da P. Hugger, 1992, 1307-20. Gion Deplazes  Chalender gregorian Chaminada  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: