e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Norantola Notar  Nossadunnaun Attestà dapi l'entsch. dal 14. tsch. sco lieu da pelegrinadi da renum europeic, tud. Einsiedeln (Sviz). Dapi il 17. tsch. vegn venerada la Madonna naira. En il 15.-17. tsch. èn doc. da tut las regiuns grischunas plirs pelegrinadis d'expiaziun e da puniziun per omicidi a N. L'eminenta impurtanza da N. per ils Rumantschs sa manifestescha era en il num local rumantsch. En in codex da N. dal 8. u 9. tsch. cumpara la «versiun interlineara da N.», ina translaziun tr. las lingias da l'entsch. d'ina pregia en latin dal 11. tsch. tardiv, l'emprim doc. scrit en lingua rumantscha. Dapi il 1515 èn attestads adina puspè confessurs da lingua rumantscha. Fin a l'entsch. dal 20. tsch. era il pelegrinadi a N. in stentus viadi a pe sur auts culms e pass: da Flem sur il Segnas, da Pigniu sur il Veptga, da Breil sur il Lembra, da Tujetsch sur il Cuolm d'Ursera u il Pass da la Crusch resp. tras la Val Milar. L'abazia benedictina da N. posseda il famus «Codex da N.» da ca. l'onn 1200 ed ediziuns fitg raras, p.ex. l'emprima ediziun da la «Ünna stadera da pasar quala seig la vera cardientscha» da Steffan Gabriel dal 1625. A N. èn vegnids stampads var 12 cudeschs rumantschs. La scola claustrala vegn frequentada dapi tschientaners da Rumantschs, e l'abazia tgira dapi tuts temps relaziuns multifaras cun las claustras grischunas. Numerusas èn las represchentaziuns da la Madonna da N. en baselgias e chapluttas reticas, tr.a. a Sumvitg, Breil e Roveredo. Litteratura: A. Widmer, N. ed il pievel retoromontsch, en: Ischi, 43/1957, 62-68; I. Müller, Die bündnerische Wallfahrt nach Einsiedeln, en: Corolla Heremitana, 1964, 127-36. Adolf Collenberg  Norantola Notar  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: