e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Dominicanas Donat  Dominis territorials ecclesiastics Dominis ecclesiastics (era stadis ecclesiastics) èn dominis seculars suttamess a la suveranitad da potentats ecclesistics sco prinzi-avats, prinzi-uvestgs u chapitels catedrals. Per obtegnair il sustegn da l'episcopat e da las claustras emprestavan ils retgs en il temp medieval (feudal) territoris, privilegis e dretgs suverans seculars al clerus superiur, prendevan dentant influenza en l'occupaziun dals uffizis ecclesiastics. Caracteristic per ils dominis territorials ecclesiastics era la posiziun dubla dal prinzi-uvestg u dal prinzi-avat sco signur territorial d'in stan imperial secular (che suttasteva directamain a l'imperatur) e sco titular d'in uffizi spiritual, suttamess al papa. Sco prinzis imperials avevan els in sez ed ina vusch al Reichstag. L'organ electoral da l'uvestg (e cun quai era dal prinzi-uvestg) era il chapitel catedral; ils avats (resp. ils prinzi-avats) vegnivan elegids dals convents. En la Currezia avevan gia ils Zaccons/Victorids exequì la pussanza ecclesiastica e seculara fin a la separaziun da quellas l'onn 806 (uschen. Divisio). La politica per la supremazia sur ils pass alpins, proseguida dals imperaturs germans, constituiva la basa territoriala dals dominis territorials ecclesiastics durant il temp autmedieval ed il temp medieval tardiv. L'imp. Otto I (962-73) aveva privilegià l'uv. Hartpert (en uffizi ca. 951- 971/72) surtut a l'intern da la citad da Cuira ed en la Bergiaglia, stgaffind qua tras las premissas per la posiziun dominanta dals uvestgs da Cuira sco signurs feudals e prinzis imperials, incumbensads da controllar ils pass en la Lumbardia. Numerusas donaziuns aveva Otto I era fatg a la claustra da Mustér; Friedrich I Barbarossa (imperatur 1152-90) aveva francà il domini claustral sur la Cadi tr. Breil ed il Furca ed engrondì il possess claustral tr. il Lucmagn e la Lumbardia, rinforzond qua tras sia posiziun (e quella da la claustra) en quella regiun da passadi alpina. La claustra da Faveras possedeva en il temp autmedieval bains e pitschens dominis al Spleia ed a Casaccia sco era lung la ruta al Lai Rivaun ed al Lai da Constanza. Avugads claustrals aristocratics e vischnancas da valladas han fatg svanir ils dominis territorials ecclesiastics (p.ex. la LG quel da la claustra sur la Cadi ed ils Confederads quel da Faveras) ed ils burgais da Cuira èn sa liberads anc en il temp medieval tardiv da la suveranitad da lur patruns spirituals. L'uvestg da Cuira e l'avat da Mustér han pers formalmain lur dominis seculars tras ils Artitgels da Glion dal 1524 e 1526 (cumprads ora dals pertutgads en il decurs dal temp sequent). En il 18. tsch. è stada mo pli la Curt episcopala a Cuira in domini ecclesiastic en il Grischun (fin il 1803/52), e l'uvestgieu possedeva anc dretgs suverans sparpagliads en la Tumleastga ed en il Vnuost (fin a la Helvetica). Il prinzi-uvestg ha accumplì anc fin a la Helvetica ses duairs imperials.  Litteratura: Müller, Abtei Disentis; HS I/1, 449-619; III/1, 474-512; HbBG 1 e 2. Marco Jorio  Dominicanas Donat  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: