e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Dretgira d'administraziun chantunala Dretgira districtuala  Dretgira d'appellaziun Enconuschenta dapi il 1395, cun caracter da dretg public en la LG dapi il 1424. Attestada il 1438 per l'emprima giada sco "Dretgira dals 15", presidiada dal chau-lia (landrehter). Attestada gia enturn il 1490 sco dretgira d'appellaziun per cas civils ed extendida il 1529 a 18 commembers. Ella sa radunava al term s. Gieri (23 d'avrigl) en l'anteriura curt claustrala a Trun e, tenor basegn, era utrò (p.ex. a Tusaun u Andeer). Fin enturn il 1500 è ella stada l'emprima instanza, sch'ina dretgira era sezza partida, a partir dal 1535 mo ina curt d'appellaziun. Ultra da quai survegliava ella l'execuziun correcta dal dretg da la LG e da la <elirlink href="aid:3526">Brev da federaziun</elirlink> dal 1524 (mo en la LG). Las duas autras Lias na possedevan betg in'instituziun sumeglianta, essend che la LCD n'enconuscheva nagins dretgs unitars e la LDD mo paucs. Questas duas Lias operavan cun dretgiras da cumpromiss. Cas criminals giuditgavan tut ils cumins da las Trais Lias a moda irrevocabla. <br />Suenter l'existenza mumentana da las 11 <elirlink href="aid:1067">dretgiras districtualas</elirlink> durant la Helvetica ha la Constituziun da Mediaziun restabilì il 1803 l'anteriur urden giudizial. La LG ha restaurà sia dretgira d'appellaziun ch'ha furmà ina dretgira civila dal 1816-49, cun in pres., in vicepres. ed otg giurads. Il Chantun ha installà da sia vart ina dretgira d'appellaziun chant. suprema sco segunda instanza da dretg civil per la LCD e la LDD e sco terza instanza per la LG. Quella sa radunava en roda a Tusaun, a Malans ed a Cuira, a partir dal 1808 mo pli a Cuira. Ad ella èn vegnidas attribuidas il 1814 l'inquisiziun e la sentenzia da delicts politics. Suenter pliras refurmas surtut formalas, èn ils fatgs d'appellaziun vegnids reorganisads cumplettamain en ils onns 1848-51 e 1854. Dal 1839-60 ha la dretgira d'appellaziun chant. era gì la funcziun d'ina dretgira da guerra.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: CDG. Litteratura: Schwarz, Gerichtsorganisation, 15-25, 190 s. Adolf Collenberg  Dretgira d'administraziun chantunala Dretgira districtuala  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: