e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Gianiel, Giatgen [frà Giacomo di San Luigi] Gidieus  Gianin Vischnanca polit., cirq. Maiavilla, distr. Landquart (avant il 2001 Landquart Sut). 1139 <em>Uienennes</em>, 1242 <em>Gininnes, </em>1461<em> (ze) Ganins, </em>tud. Jenins (uffiz.). 1850 481 abit.; 1900 450; 1950 461; 2000 746. Territori urbarisà en il temp medieval tempriv. A partir dal temp autmedieval ha G. appartegnì al chastè da Neu-Aspermont ed en il temp medieval tardiv furmava la vischnanca cun Malans ina dretgira civila dal Signuradi. Il 1436 è G. s'unì cun la LDD. Il 1536 han las Trais Lias acquistà la dretgira civila, ed il 1803 è G. daventada ina vischnanca suverana da la dretgira auta da Maiavilla. La baselgia da S. Mauritius vegn menz. il 1209 indirectamain, il 1330 directamain. Ils dretgs da collatura possedevan ils signurs da Neu-Aspermont, il presidi l'uvestgieu da Cuira, a partir dal 1536 las Trais Lias. Refurmaziun il 1540. La germanisaziun è succedida tr. il 14. ed il 16. tschientaner. Il 1786-93 ha Johann Baptista von Tscharner manà a G. sia "Nationalschule" (<elirlink href="aid:1094">Filantropins</elirlink>). Las chasas patrizianas da las fam. von Sprecher e von Salis dateschan dal 17. e 18. tschientaner. La viticultura, favurisada dal clima miaivel dal Signuradi, ha giugà da tuts temps ina rolla impurtanta a G. La vischnanca, situada actualmain lontan da l'axa da transit principala, enconuscha dapi ils onns 1960 in ferm augment demografic ed è sa sviluppada ad ina vischnanca da domicil (il 2000 lavuravan bundant la mesadad da la populaziun cun activitad da gudogn a G. ordaifer il vitg). La cumpart da l'ovra electrica, realisada il 1914, al provediment d'energia electrica da la vischnanca sa sminuescha constantamain.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: Kdm GR 2, 5-11; Gem. GR, nr 67, 1982; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 319; Jenins in der Bündner Herrschaft, edì da J.J. Seidel, 1993; Gem. GR, 2003, 148 s. Adolf Collenberg  Gianiel, Giatgen [frà Giacomo di San Luigi] Gidieus  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: