e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Engi, Gadient Engiadina  Engiadin'Ota, Lais d' Cuntrada da lais dal temp postglazial che s'extendevan oriundamain senza interrupziun da S. Murezzan fin a Malögia. Als lais da l'Engiadin'Ota appartegnan il Lej da Segl, il Lej da Silvaplauna, il Lej da Champfèr ed il Lej da S. Murezzan. Cun ina surfatscha da 4,14 km² ed ina profunditad maximala da 71 m è il Lej da Segl il lai il pli grond dal Grischun. Il Lej da Silvaplauna ha ina surfatscha da 2,65 km² ed ina profunditad maximala da 77 m, quel da Champfèr ina surfatscha da 0,67 km², ed il Lej da S. Meurezzan è il pli pitschen. <br />Il 1288 ha l'uvestg da Cuira cedì ses dretgs sin ils lais da  S. Murezzan, Staz e Giazöl en fittanza ereditara a la fam. de Planta. Lur tschains da fittanza, incassads dals 15 d'avrigl fin la fin da sett., importavan enturn il 1400 500 peschs (da consegnar mintgamai il venderdi); fittadins pli pitschens da la regiun avevan da consegnar tut en tut 3'225 peschs l'onn. Ils Artitgels da Glion dal 1526 han privà l'uvestg da ses dretgs sin il Lej da Segl. Il 1869 ha Johannes Badrutt cumprà ina part dals dretgs da pestga sin il Lej da Segl, acquistads il 1943 da la vischnanca da Segl. Ina pitschna part dals dretgs da pestga è anc oz en possess privat. La pestga pratitgada sin ils lais da l'Engiadin'Ota sco era en l'<elirlink href="aid:250">En</elirlink> ed en il Lej da Giazöl ha furmà ina impurtanta funtauna da nutriment fin viaden il 19. tschientaner.<br />Il 1934 ha refusà il Tribunal fed. suenter lungas cuntraversas fitg animadas ils projects per ovras idraulicas preschentads en ils onns 1905 e 1918. Il 1946 ha la Cumünaunza Pro Lej da Segl rimnà 100'000 frs per Segl e 200'000 frs per Stampa per reducir la perdita da gudogn che quellas duas vischnancas han acceptà cun renunziar a la concessiun proponida per la durada da 100 onns. Era ils plans dal 1882 per ina via d'aua da S. Murezzan a Malögia cun ina sclusa tr. S. Murezzan Bagn e Champfèr n'èn betg vegnids realisads. Dal 1889-1914 han ins mantegnì in traffic da bartgas a motor sin il Lej da S. Murezzan, concessiunà era per il Lej da Segl dapi il 1908. Il Lej da S. Murezzan è l'unic lai da l'Engiadin'Ota che vegn explotà dapi il 1887 per la producziun d'electricitad. Oz servan ils lais als pli div. sports da stad (navigaziun cun bartgas a vela, surfing, pestga e.a.) e d'enviern (cursas da chaval, passlung, patinadi, polo e.a.). Dapi il 1966 s'engascha la Pro Surlej per la protecziun da l'entira cuntrada da lais.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: A. Fonio, Der Kampf um den Silsersee, en: Festschrift zur 124. Jahresversammlung der Schweizerischen Naturforschenden Gesellschaft in Segl/Sils i.E., 1944, 34-44; R. Boppart, Sils im Engadin, 1980, 70–80; S. Margadant, M. Maier, St. Moritz, 1993, 20–27; M. Maier, Die Oberengadiner Seen, 1995. Adolf Collenberg  Engi, Gadient Engiadina  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: