e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Münster, Sebastian Munt Son Gion [Reziòlta]  Munt Son Gieri Chastè-fortezza en la vischnanca da Vuorz, signuradi medieval e pli tard cumin cun center a Vuorz, tud. Jörgenberg. Il num dal signuradi da M. deriva da la baselgia, menz. per l'emprima giada en la mesadad dal 9. tsch. (<em>habet ecclesiam sancti Georgii in Castello</em>). Gia en il Testament da Tello (ca. 765) è attestà a M. in chastè (<em>agrum super castellum</em>), transfurmà en il decurs dal temp medieval d'ina fortificaziun cun baselgia en in chastè-fortezza aristocratic (1209 <em>Waltramsburg</em>). Situà a l'ost da la vischnanca da Vuorz, sa tracti dal pli grond cumplex fortifitgà da la Surselva. El cumpiglia sin ina surfatscha da 100 x 70 m ina tur d'abitar, in palaz, la baselgia da S. Gieri cun il campanil ed in mir da tschinta. Il clutger dal 11. tsch. è il pli vegl edifizi mantegnì, agiuntà prob. ad ina baselgia precedenta che sa chattava a l'intern dal plan orizontal actual. In incendi durant las dispitas per l'ierta dals Fribergs (1330-43) ha destruì la tur d'abitar. Reconstruida ed engrondida suenter il 1351, è ella vegnida flancada al nordvest d'in nov palaz che serviva als signurs da tract d'abitar. Ils fastizs d'ina ulteriura reconstrucziun a la fin dal 15. tsch. èn visibels sin la fatschada ost da la tur d'abitar.<br />In signuradi da M. per propi è attestà pir enturn il 1300 sco possess dals signurs de Friberg (cun sedia en il chastè da Siat). El è passà als baruns de Vaz enturn il 1330, als Werdenbergs suenter il 1338, als de Razén il 1343 ed al cont Nicolaus von Zollern il 1458; il 1472 è el vegnì vendì a la claustra da Mustér. Enturn il 1580 ha L. Gandreya cumprà il chastè, nua ch'el ha prob. abità; en il 17. tsch. è quel vegnì bandunà. En il temp medieval tardiv è M. vegnì administrà da chastellans e cumpigliava ils vischinadis da Vuorz, Andiast, Rueun, Siat e Schlans. A partir dal 16. tsch. han quels furmà, ens. cun Pigniu, il cumin da Vuorz cun ina vusch en la LG ed en la Republica da las Trais Lias. Il 1734 è Vuorz sa cumprà liber dals dretgs feudals da l'abazia da Mustér ed ha furmà in agen cumin. Cun la reorganisaziun giudiziala dal chantun Grischun dal 1851 han ils anteriurs cumins da Vuorz, Rueun e Sursaissa constituì il nov cirquit da Rueun, furmà da las vischnancas rum. da Vuorz, Andiast, Pigniu, Siat, Rueun e da la vischnanca tud. da Sursaissa. Schlans è vegnì attribuì al cirquit da Mustér, creà a partir da la Cadi. En il cirquit da Rueun è la vischnanca da Vuorz ref., entant che las autras vischnancas èn catolicas.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: Kdm GR 4, 321-41; P. Tomaschett, Der Zehntenstreit im Hochgericht Disentis 1728-1738, en: JHGG, 1954, 1-164; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 107-11; A. Carigiet, Zu den Burgen Friberg (Siat) und Jörgenberg (Waltensburg), en: Jber ADG DPG, 2000, 153-62; Die Burgruinen Jörgenberg und Kropfenstein in Waltensburg, Kanton Graubünden, 2004. Martin Bundi  Münster, Sebastian Munt Son Gion [Reziòlta]  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: