e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Son Gliezi Son Hilari  Son Gliezi, Pass da Passadi tr. Maiavilla e Balzers/FL sin il territori da Maiavilla e da Fläsch, tud. Luziensteig, Sankt Luzisteig. Istoric: <em>Sankt Luzi ob dem Marswald</em>, popular Steig. Sin il pass han ins scuvert ina sigir da crap dal temp neolitic, duas guglias da bronz, cheramica preistorica ed ina statua rom. da Neptun, quatter chaltgeras e munaidas rom. dal 1.-4. tschientaner. Ils Romans han utilisà il pass a partir da l'onn 15 a.C. En il Marswald èn attestads dus lieus cultics dal temp medieval tempriv, in rom. ed in cristian. La legenda da <elirlink href="aid:3416">s. Gliezi</elirlink> datescha dal 8. tschientaner. La baselgia da <elirlink href="aid:2489">Son Gliezi</elirlink>, erigida enturn l'onn 800, appartegneva enturn l'onn 840 al possess roial a Fläsch. Ella era oriundamain la baselgia principala da Maiavilla e Fläsch, a partir dal 1462 è ella vegnida pastorada sco chaplania da S. Amandus a Maiavilla, il 1480 incorporada en la claustra da Faveras. L'anteriura vischnanca gualsra Im Berg aveva ses santeri sper la baselgia sin il pass (fin en il 16. tsch.). La curt sper la baselgia serviva da dimora al migiur dals bains-pravenda.<br />Il pass ha d'engraziar sia impurtanza economica al fatg ch'el era, fin a l'avertura da la Viafier da la Val dal Rain (1858), la suletta colliaziun charrabla tr. il Grischun, il Vorarlberg ed il sid da la Germania (uschen. Via tud., renovada il 1783/85). El steva perquai savens en il center da cumbats militars, ed ils edifizis èn vegnids destruids pliras giadas (1499, 1620-22 e 1799 tras il gen. André Masséna). Vers il fund da la vallada dal Liechtenstein pon ins vesair serras militaras pli veglias. La plipart da las fortezzas odiernas èn vegnidas construidas en ils onns 1850-60. Il 1816 han ils da Maiavilla e Fläsch reglà contractualmain l'utilisaziun dal pass. Dal 1851-58 ha existì sin il pass ina staziun da duana che impediva da guntgir la duana da Maiavilla via Rofels-Gianin-Malans. Il Pass da S. ha servì da plazza da scolaziun militara dapi il 1834. En l'arsenal da la plazza d'armas sa chatta dapi il 2004 in museum militar cun exponats davart il train e l'istorgia dal pass.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: Kdm GR 2, 32-38; Pieth, Bündnergeschichte; L. Dosch, M. Rischgasser, Festung St. Luzisteig, 1995. Adolf Collenberg  Son Gliezi Son Hilari  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: