e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Murbegn Murdraretsch en Vuclina  Murdieus Glieud che palandrava per vias e giassas enturn, rugond per in'almosna "per l'amur da Dieu" (da là il pled murdieu). Ins distinguiva tr. vairs paupers e batlegiunzs professiunals, tr. paupers residents e murdieus vagants. Cun il term murdieu vegniva associà, senza differenziar, vagantissem (<elirlink href="aid:2904">Vagants</elirlink>), decadenza morala e criminalitad. Il batlegiar n'è betg in element caracteristic dal vagabundar (e viceversa), omaduas furmas cumparan dentant il pli savens ina sper l'autra. Fin lunsch viaden il 19. tsch. era il batlegiar in problem social constant (<elirlink href="aid:2118">Pauperissem</elirlink>). Il 1839 han ins scumandà da batlegiar a l'extern da l'atgna vischnanca. Ils murdieus da l'exteriur vegnivan considerads sco concurrents als agens paupers e sco criminals potenzials e vegnivan spedids senza misericordia sur cunfin (veritablas chatschas sin murdieus). En l'emprima mesadad dal 18. tsch. vegnivan ils murdieus savens stigmatisads, executads, sfurzads al <elirlink href="aid:2814">servetsch mercenar</elirlink> u mess en galera (da là il term dal pauper galiot). Crisas economicas, guerras ed epidemias faschevan dal batlegim periodicamain ina calamitad, p.ex. enturn il 1835 a Cuira e conturn. Als murdieus ordinaris s'univan da temp en temp era ils paupers da la champagna, students e giarsuns viandants munids d'in attestat da paupradad, uschia ch'il batlegim chasan era daventà, tenor la pressa, ina vaira mulesta. Il svilup dal <elirlink href="aid:2117">pauperesser</elirlink> e la natiralisaziun sfurzada en ils onns 1850 han eliminà il batlegim sin via. Ina gruppa specifica furmavan ils murdieus cun legitimaziun uffiziala che rimnavan almosnas per donnegiads d'incendis e da catastrofas. Maldievers occasiunals avevan incità las Lias ad introducir il 1760 in certificat per tut ils murdieus d'almosnas, exceptà ils Grischuns e Confederads. Las acziuns da collecta da las baselgias n'han mai obtegnì il stigma da batlegim.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: Wochenblatt, 1835, nrs 22 e 24; O. Frauenlob, Bettel und Landstreicherei nach schweizerischem Strafrecht, 1939; ; Sprecher/Jenny, Kulturgeschichte, 292-306 (cun bibliogr. commentada 616-19); F. Maissen, Bettler, Banditen und Zigeuner im alten Bünden, en: BJb, 1968, 131-34. Adolf Collenberg  Murbegn Murdraretsch en Vuclina  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: