e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Plessur Plür  Pli Vusch collectiva (commiziala) dals anteriurs cumins, part impurtanta dal vegl <elirlink href="aid:2763">referendum</elirlink> grischun pratitgà durant il temp da la Republica da las Trais Lias ed en il chantun Grischun fin il 1854. Cuntrari al referendum modern n'era betg decisiva la maioritad da las vuschs individualas, mabain quella dals 48 cumins represchentads cun ina fin trais vuschs. Da las 64 vuschs en total (quel total variava levamain tenor perioda da temp) appartegnevan 27 a la LG (incl. la vusch dal landrehter), 23 a la LCD e 14 a la LDD (incl. la vusch dal bundslandamma). Il pli vegniva determinà a chaschun dal cumin cun il plimaun (maioritad averta) u cun in'enquista en ils singuls vischinadis che communitgavan al mastral lur opiniun davart ils singuls puncts da recapitulaziun. Quel stabiliva alura il pli uffizial ch'el transmetteva sco vusch commiziala al chau da la lia respectiva. La maioritad relativa da las vuschs individualas dals cumins correspundents era impegnativa per la formulaziun dals plis. La decisiun pudeva però avair differentas furmas: gea/na, gea/na cun resalva, gea/na parzial, alternativa, dumonda da renviar la chaussa, proposta, expertisa cun motivaziun dal pli, e.a. Ils trais chaus-lia u il Congress grond classifitgavan ils plis da la Republica. En la medema maniera vegnivan quels evaluads entaifer ina singula lia. Las vuschs decisas, neutralas e abstegnentas (nagin'opiniun) vegnivan evaluadas e classifitgadas tenor il cuntegn sco vuschs affirmativas, negativas u affirmativas resp. negativas cun resalva. In punct da recapitulaziun valeva sco acceptà, sche almain 33 plis avevan approvà el. Sbagls en la formulaziun ed evaluaziun - per part fitg cumplitgadas - dals plis eran strusch d'evitar, ed era engions eran tuttavia usitads. Il 1798 è quest sistem vegnì abolì, il 1803 è el dentant puspè vegnì introducì ed il 1854 remplazzà definitivamain tras il princip individual confurm a la Const. federala.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: G.H. Muoth, Historia grischuna dil novissim temps, en: Annalas, 1/1886, 139-72, o.t. 147-49; BM, 1947, 221-24 (fitg bun exempel); F. Pieth, Das altbündnerische Referendum, en: BM, 1958, 137-53; Sprecher/Jenny, Kulturgeschichte, 69-99. Adolf Collenberg  Plessur Plür  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: