e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Rumantsch Grischun (RG) Runals  Rumantschia Quest term vegn duvrà per circumscriver la populaziun svizra da lingua rum. (2000: 60'816 persunas). El surpassa actualmain la definiziun formulada enturn il 1982 en il DRG (t. 7, 832) sco "Gemeinschaft der Bündner Romanen", cunquai ch'era la populaziun da lingua rum., che abita ordaifer il territori rum. en il Grischun ed en Svizra (diaspora), sa senta pertutgada. A l'intern da la Rumantschia manca en general il sentiment d'unitad causa la separaziun en regiuns cun mintgamai in'atgna furma da scrittira (idioms). En l'intschess tradiziunalmain rum. dal Grischun (populaziun rum. 2000: 33'991) è mintgamai in dals tschintg idioms la lingua uffiziala da la regiun linguistica respectiva. Las instituziuns rum. sa stentan d'avischinar linguisticamain las singulas regiuns e da rinforzar il sentiment d'unitad interrumantscha, ed adina dapliras vischnancas decidan dapi il 2006, suenter la decisiun dal Cussegl grond dal 2003 d'edir ils novs meds d'instrucziun a partir dal 2005 mo pli en rumantsch grischun, d'introducir la lingua da standard en scola primara. En Svizra na datti nagina territorialitad legala per las linguas naz., ed en il Grischun po mintga vischnanca decider en atgna cumpetenza davart sia lingua administrativa e sia lingua da scola (tud., tal., in dals tschintg idioms rum., rumantsch grischun). Il term Rumantschia è naschì, analog a quel da Romandia (evtl. era sut l'influenza da  la noziun da Grischunia), pir suenter l'aboliziun da la dichotomia tradiziunala dals terms lad. (per il rumantsch da l'Engiadina) e romontsch (per il rumantsch da las valladas renanas) e vegn duvrà spezialmain en la publicistica. Cun il term Rumantschia pon ins remplazzar il term, fitg contestà, da "Retoromania" che vegn duvrà per il rumantsch dal Grischun sco era per l'unitad dals Rumantschs e da las Rumantschas dal Grischun, da las Dolomitas e dal Friaul.<br /> Il term Rumantschia vegn utilisà en il senn actual da "l'entira tiara romontscha" prob. per l'emprima giada il 1966 dad Alexi Decurtins, suenter esser vegnì duvrà il 1957 dad Andri Peer en «L'ura da sulai» en il senn qualificativ analog a"(Räto)romanentum" (doc. en il dicziunari dad Oscar Peer dal 1962). Il sinonim rumantschadad (vall.: rumantschità; surs.: romontschadad) sco expressiun da qualificaziun ha pudì subsister mo in curt temp enturn il 1970.</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: A. Peer, L'ura da sulai, 1957, 65; A. Decurtins, Entgins patratgs davart la Crestomazia e siu editur, en: Gas. Rom., 12-7-1966 (suppl. «Il Pompalus», nr 2); D. Kattenbusch, Rätoromanisch oder Ladinisch, en: Ladinia, 12/1988, 5-16. Clau Solèr  Rumantsch Grischun (RG) Runals  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: