e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Gestle, Johann Giacometti  Gherdëina, Val Vallada lad. en las Dolomitas tal., prov. da Bulsaun, regiun Trent-Tirol dal Sid, tal. Val Gardena, tud. Gröden, Grödnertal. La Val G. s'extenda dal massiv da Sella vers il nordvest. Ella è uffizialmain trilingua, la plipart da la glieud (2001 85-90%) discurra dentant ladin. Il lad. dolomitan parta il destin dal rum. en Svizra: la part inferiura da la val è germanisada dapi il temp medieval tardiv, en quella superiura èn la lingua e cultura indigena fermamain periclitadas, o.t. tras las midadas socio-economicas e demograficas en consequenza dal svilup turistic creschent. <br />La Val G. è colliada tras il Jëuf de Frae (tal. Passo Gardena, tud. Grödner Joch) cun la Val Badia e tras il Jëuf de Sella (tud. Sellajoch, tal. Passo Sella) cun la Val de Fascia, omaduas valladas ladinas. Ella dispona d'ina gronda ritgezza da ditgas ed usits. Annectada il 1919 a l'Italia (ens. cun il Tirol dal Sid), è ella vegnida suttamessa sut Mussolini ad ina italianisaziun repressiva. En ils statuts dal 1948 e dal 1972 èn ils Ladins vegnids renconuschids sco minoritad linguistica ed han obtegnì insaquants dretgs spezials. Ina secziun locala represchenta la Val G. en l'Union Generela di Ladins dla Dolomites. Dapi il 1949 cumpara il «Calënder de G.».</p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: J. Fontana, Die Ladinerfrage in der Zeit 1918 bis 1948, en: Ladinia, 5/1981; I Ladins dla Dolomites, 1989. Adolf Collenberg  Gestle, Johann Giacometti  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: