e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Vaz
Vischnanca polit., cirq. Alvaschagn, distr. Alvra, situada en ina vallada alpina furmada da glatschers tr. Cuira e la Val d'Alvra, cun las fracz. da Lain, Muldain, Zorten, <elirlink href="aid:1358">Lai/Valbella</elirlink> e la culegna da <elirlink href="aid:3415">Solas</elirlink>. Ca. 840 <em>villa Vazzes</em>, tud. Obervaz, uffiz. V./Obervaz. 1850 886 abit.; 1888 768; 1900 868; 1930 1'337; 1950 1'489; 2000 2'691. Ina colonisaziun en il temp carolingic è cumprovada. Sondagis a Nivagl, prob. l'anteriur chastè da fam. dals baruns de V. al sid da Zorten, han purtà a la glisch fastizs d'edifizis da lain d'ina emprima fasa da colonisaziun (10.-11. tsch.) e da mirs da tschinta da div. periodas da construcziun (11.-13. tsch.). Ils pitschens objects chattads èn d'ina qualitad e ritgezza che mussa ch'ils abitants appartegnevan ad ina classa sociala elevada. Il 1337 è V. passà tras ierta dals de V. als conts de Werdenberg-Sargans. Il vischinadi da V., ch'è sa cumprà liber il 1456, ha furmà ens. cun las vischnancas da Stierva e Mut, situadas da la vart sanestra dal Meir, il cumin da V. La part sut dal clutger da la baselgia parochiala da Zorten, deditgada a s. Donatus e menz. il 1218, datescha dal temp romanic tardiv, ina reconstrucziun da quella dal temp gotic tardiv (1499). La baselgia odierna è vegnida construida tr. il 1874 ed il 1875 (rest. il 1970). Fin il 1517 ha appartegnì era Parpan a la plaiv da V. ch'è restada fidaivla a la cretta cat. durant la Refurmaziun. La baselgia da S. Gion Battista a Muldain, menz. il 1508, è vegnida reconstruida en ils onns 1673-77 en stil baroc e restaurada il 1990. La baselgia da S. Gliezi a Lain, menz. medemamain il 1508, è vegnida reconstruida il 1678-80 e restaurada il 1962. Las duas baselgias baroccas stattan sut la protecziun da monuments. <br /> Fin il 1900 han pratitgà ils abitants da V. surtut l'agricultura (cultivaziun dad ers, producziun da latg, allevament da muvel) e la selvicultura. Las alps e las pastgiras vegnivan utilisadas cuminaivlamain. Blers sa rendevan utrò a lavurar en l'industria u en l'hotellaria. Il svilup turistic a Lai/Valbella, inizià enturn ils onns 1920, ha transfurmà la structura economica. Il 2005 lavuravan 19% da la populaziun cun activitad da gudogn a V. en il sectur secundar, 75% en il sectur terziar. Part da la populaziun da lingua rum.: 1920 73%; 1941 55,9% (LM); 2000 5%/19% (ML/Lindic).</p>
Archiv:
Ovras:
Funtaunas:
Litteratura:
J.J. Simonet, Geschichte der politischen Gemeinde Obervaz, 1915; J.J. Simonet, Geschichte der katholischen Pfarrei Obervaz, 1921; Kdm GR 2, 292-309; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 50-52; Unterwegs im Wandel - Istorgia dil cumoin baselgia catolic V. 20. tschentaner an pled, maletsch e teun, 2007; TG, 2008, nr 1, 4-27.
Toni Cantieni
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Vasella, Oscar