e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Milanesse, Giuliano Milaun, Ducadi da  Milaun, Capitulats da Il term Capitulats da Milaun designescha il contract dal 1639 per la restituziun da las <elirlink href="aid:2856">Terras subditas</elirlink> (Vuclina, Buorm e Clavenna) a las Trais Lias e sias renovaziuns en vigur a partir dal 1726 e 1763. En il Capitulat da Milaun dal 1639 aveva la Spagna, che exercitava la suveranitad sur la Lumbardia, cedì suenter ils <elirlink href="aid:2803">Scumbigls grischuns</elirlink> la supremazia sur las Terras subditas, a las qualas ella aveva però garantì l'exclusivitad da la confessiun catolica. En la Pasch eterna cun la Spagna, colliada stretgamain cun la cunvegna davart las Terras subditas, gievi per ils pass grischuns, pia per ils dretgs da passagi da truppas habsburgaisas, ma era per privilegis commerzials e per pensiuns. <br /> Cura che Milaun è passà il 1706 a l'Austria (en la Guerra da successiun spagn.) han ils Grischuns aspirà ad ina renovaziun dal Capitulat da Milaun ch'è reussida pir il 1726. Quella ha facilità l'import da granezza, ma ils refurmads restads en Vuclina èn vegnids bandischads senza misericordia. Quai ha provocà tensiuns tr. las Trais Lias ch'han manà ad ina dispita cun Cuira per il dretg da precendenza. <br />Il Capitulat da Milaun revidì dal 1763 - en concurrenza cun ina renovaziun da l'allianza cun Vaniescha - ha purtà novs privilegis commerzials. El ha dentant impedì la realisaziun d'ina via da transit da Bergam a Murbegn. Vaniescha ha sin quai privà ils commerziants grischuns da lur privilegis, da maniera che passa 1000 fam. han stuì bandundar la citad. Ils Vuclinais, che n'en betg vegnids resguardads en tut questas cunvegnas, èn restads cun mauns vids. Las cunvegnientschas concernent ils dretgs d'importar furment e ris (<elirlink href="aid:2861">Tratta</elirlink>) sco era ils pajaments e las pensiuns a politichers e militars han percunter promovì la corrupziun. Il mess spagn. ed era quel austr. (a partir dal 1714) han survegnì tras ils Capitulats da Milaun ina ferma posiziun en la politica exteriura da las Trais Lias. Economicamain n'era il Capitulat da Milaun betg mo impurtant per il commerzi da muvel e da granezza, ma serviva, grazia a tschertas facilitaziuns da duana, era al traffic da transit e favurisava ils possessurs da terren dal Grischun domiciliads en las Terras subditas. La perdita da quellas (1797 tras la Confisca), la fundaziun da la Republica cisalpina il 1797 ed il passagi da la Lumbardia a l'Austria il 1815 han mess ina fin a quests privilegis.<br /><br /></p> Archiv: Ovras: Funtaunas: Litteratura: F. Caderas, Graubündens Kapitulat mit Mailand von 1726, en: JHGG, 1959, 45-130; A. Wendland, Der Nutzen der Pässe und die Gefährdung der Seelen, 1995; R. Theus, Il trattato di Milano del 1763, 1997. Max Hilfiker  Milanesse, Giuliano Milaun, Ducadi da  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: