e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Conradi, Moritz Consolaziun della olma devoziusa  Conservativs La reorganisaziun da l'Allianza cons. (<elirlink href="aid:1086">Federaldemocrats</elirlink>) suenter il 1899 ha manà directamain a la fundaziun da la PConsD dal Grischun. L'oct. 1901 ha pretendì Alois Steinhauser - sco Placidus Plattner e Johann Josef Dedual diesch onns pli baud - en num d'ina conferenza a Glion la fundaziun d'ina organisaziun cirquitala cat.-cons. ed ha appellà ils refurmads cons.-federalistics da fundar in'atgna partida. Ils 22-5-1903 èn vegnids deliberads ils emprims statuts da la PConsD. La nova partida chant. disponiva d'ina radunanza da delegads, d'ina fracziun en il Cussegl grond, da radunanzas cirq. e da comités locals. In comité central dad otg comm. aveva surpiglià la direcziun. La partida cumpigliava o.t. partisans cat. ed ina pitschna ma impurtanta aderenza ref., surtut manaders d'opiniun finanzialmain pussants enturn il «Bündner Tagblatt». Malgrà dispitas persunalas internas ha ella pudì ertar, grazia a las cunvegnas electoralas cun la PL (<elirlink href="aid:1437">Liberals</elirlink>), ils mandats dals Federaldemocrats: in mandat en il Cussegl dals chantuns, dus mandats en il Cussegl naz. e dus en la Regenza grischuna. Il 1919 è s'exprimida la PConsD en favur dal proporz. Grazia a la reuniun da lavurers ed emploiads en societads cristiansocialas è ella vegnida schanegiada d'in exodus en la PS (<elirlink href="aid:2819">Socialdemocrats</elirlink>) ed en la PD (<elirlink href="aid:852">Democrats</elirlink>). Enturn il 1920 han ins era pudì impedir la fundaziun d'ina partida da purs che fiss stada privlusa per la PConsD ch'è sa preschentada en retschas serradas fin viaden ils onns 1960. La «Neue Bündner Zeitung» discurriva il 1926 da la "schwarze Dampfwalze". In anticentralissem rigurus ed il cumbat cun princips cat. cunter il socialissem, il liberalissem e l'indifferenza confessiunala dal Stadi univa ils catolics. Allianzas electoralas cun la PL cunter la PS e la PD han segirà il potenzial d'electurs da la PConsD durant il tranterguerras (<elirlink href="aid:2110">Partidas politicas</elirlink>). Ella n'è betg vegnida tangada da la disfatga da la PL, sia fracziun en il Cussegl grond è restada stabila, e dal 1925-35 è ella stada la partida la pli ferma en il Grischun. Il 1941 ha la PCS (<elirlink href="aid:824">Cristiansocials</elirlink>) procurà durant in tschert temp per inquitezza interna. La politica da la PConsD era favuraivla al spiert d'iniziativa ed orientada unilateralmain al commerzi ed a l'agricultura. Ella revenditgava dentant la represchentanza politica exclusiva da tut ils catolics. Cun renunziar a ses candidat Josef Desax en favur dal cristiansocial Walter Liesch ha la PConsD schlià il nuf. Ils 18-10-1942 ha ella adattà ses statuts a las novas cundiziuns ed ha reglà sco PPCons dal Grischun sia relaziun cun la PCS. Quella aveva entant obtegnì il dretg da prender posiziun autonomamain mo en dumondas chant. particularas. Per la propaganda e la preparaziun dad elecziuns aveva la PPCons engaschà in secretari en uffizi cumplain. En las tschernas dal Cussegl grond dal 1943 ha ella gudagnà sis ulteriurs mandats sper ils 24 mandats existents. Las autras posiziuns ha ella pudì mantegnair. Il <elirlink href="aid:829">cumbat cultural</elirlink> retardà suenter il 1944 ha dumandà ina solidaritad rigurusa dals catolics. La PPCons ha refusà l'expansiun politica da la PCS en las regiuns ruralas, vesend en quella ina tendenza separatistica. Ils 2-9-1951 èn omaduas partidas s'unidas a la PPConsCS. Il favr. 1971 han las duas gruppas fusiunà a la PCD. La transfurmaziun da la partida da cader en ina partida da comm. n'è betg reussida sco giavischà. Il 1951-67 ha il champ cons. cuntanschì sia culminaziun. Cun ca. 41% da las vuschs en las elecziuns dal Cussegl naz. è sia partida stada per lunsch la pli ferma. Alura ha la "Lavina nera" cumenzà a luar: fin il 1991 è la PPCons resp. sia successura, la PCD, regredida cuntinuadamain a 25.5% ed ha pers ses segund mandat en il Cussegl naziunal. Las elecziuns dal Cussegl grond mussan dentant in maletg cumplettamain different: da 30 mandats il 1947 han ils Conservativs e Cristiansocials conquistà otg mandats fin a lur separaziun il 1987. Las tschernas tenor maiorz en cumbinaziun cun la concentraziun regiunala dalur electurs decleran quest fenomen surprendent. Pressa directiva: «Bündner Tagblatt» dapi il 1872 e «Gasetta Romontscha» 1857-1996.</p> Archiv: ASGR, relasch Giusep Demont. Ovras: Funtaunas: Litteratura: Metz, Graubünden 3; HbBG 3, 261-81; IG, 225-43; Festschrift 100 Jahre CVP Graubünden, 2003; H. Schmid, "Nichts mehr von dahinten - DAVORN!": die Geschichte des Liberalismus und des Freisinns in Graubünden, 2007. Adolf Collenberg  Conradi, Moritz Consolaziun della olma devoziusa  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: