e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Fuldera Funicularas  Fundaziuns Ina fundaziun è in'instituziun che proseguescha cun agid d'ina facultad l'intent determinà dal fundatur. Il constituider surlascha la facultad per regla a la fundaziun che dovra mo ils retgavs per l'intent specific. La plipart da las fundaziuns vegnan constituidas tenor il dretg privat e servan ad intents publics, caritativs u ecclesiastics-religius (p.ex. messa fundada). F. existan dapi il temp medieval, durant il qual ellas servivan era al basegn dal fundatur da segirar l'agen salit da l'olma. Il Grischun modern ha d'engraziar a sias fundaturas ed a ses fundaturs instituziuns fitg impurtantas, p.ex. l'odiern Center da furmaziun e cussegliaziun agricula Plantahof (Thomas Lareda, Rudolf von Planta) ad Eigias-Landquart, l'Ospital da dunnas Fontana (Anna von Planta) a Cuira ed il Center per persunas cun impediments Plankis (Johann Peter Hosang) che sa chatta medemamain a Cuira. Autras fundaziuns ed auters legats impurtants (donaziuns senza caracter d'ierta) derivan da Christian Lorenz Allemann, Anton Cadonau, Hermann Herold.  Da grond'impurtanza per la lingua rum. è la Fundaziun Anton Cadonau che promova il rumantsch surs. (da priedi). En il 19. tsch. vegniva mess l'accent sin la promoziun scolastica e sanitara d'uffants paupers e/u malsauns e sin la promoziun da persunas cun impediments corporals e spiertals. Las fundaziuns dal 20. tsch. s'engaschan o.t. per la cultura, la scolaziun e l'educaziun (Fond Christian-Schmid, Fundaziun Winterhalter, Fundaziun Stavros Niarchos, Fond cultural Eliette von Karajan, Fundaziun Capauliana e.a.). Litteratura: R. Jenny, Verträge, Konzessionen, Stiftungen und Legate im Staatsarchiv Graubünden, 1803-1961, 1963; M. Lanter, Aufgaben und Verantwortlichkeit in der Stiftung, 1998; B. Hahnloser, Stiftungsland Schweiz, 2004. Adolf Collenberg  Fuldera Funicularas  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: