e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Gueffier, Etienne Guerras  Guerra da la Lia separatista Guerra civila prorutta il 1847 tr. ils set chantuns cat.-cons. (Uri, Sviz, Silvania, Lucerna, Zug, Friburg e Vallais) e la maioritad dals chantuns lib. (Basilea-Citad, ils dus Appenzells e Neuchatel neutrals), tud. Sonderbundskrieg. Gia il 1832 eran s'unids ils chantuns regenerads d'ina vart ed ils conservativs da l'autra vart per garantir in a l'auter lur constituziuns. Ils onns sequents è il conflict sa confessiunalisà. La Lia separatista (numnada era Lia privata) è vegnida fundada il 1845 suenter che corps libers da franctiradurs avevan smanatschà ils chantuns cat.-conservativs. Ils 20-7-1847 ha la Dieta fed. declerà quella lia per illegala e decidì ils 4 da nov. da la dissolver cun forza militara. Suenter la sperta victoria da las truppas fed., cumandadas dal general Guillaume Henri Dufour, è vegnì fundà il Stadi fed. dal 1848. Era schuldads grischuns han cumbattì sut Dufour cunter l'armada da la Lia separatista, cumandada dal general refurmà Johann Ulrich von Salis-Soglio. La plipart dals contingents grischuns, recrutads cun retard, n'è betg entrada en acziun, cun excepziun da duas cumpagnias da tiradurs spezialisads ch'han fatg part dals cumbats a Steinhausen/ZG e Gisikon/LU ils 23-11-1847. Numerus uffiziers superiurs dal Grischun han percunter participà activamain sco cumandants da l'armada fed., p.ex. il divisiunari Peter Ludwig Donatsch u il colonel Balthasar Bundi. Da vart cat., en spezial da vart da la Surselva, eran vegnids tgirads durant la G. contacts illegals cun la Lia separatista ch'han manà il 1848 ad in process per tradiment da la patria, tr.a. cunter Gion Antoni Arpagaus da Sumvitg. Ils accusads èn vegnids sentenziads a plirs onns praschun, per prudientscha politica èn els dentant vegnids graziads gia paucs dis suenter la sentenzia. Litteratura: M. Valer, Der Anteil Graubündens am Sonderbundskrieg, 1915; I. Berther, "Pro deo et patria" [...], lic. Turitg, 1999. Ivo Berther  Gueffier, Etienne Guerras  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: