Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Beghinas e begardsBelfort lemma sequent

Beiva
Vischnanca polit., cirq. Surses, distr. Alvra, situada al pe dal Güglia e dal Set, cun las culegnas perifericas da Stalveder, Mott, Cavreccia e Valetta da Beiva. Il num B. deriva dal lat. bivium, rum. duas vias, spartavias. Ca. 840 de stabulo Bivio, fin il 1895/1903 tal. Stalla. 1808 182 abit.; 1850 211; 1900 141; 1950 224; 2000 204. Il Set ed il Güglia al sid da B. vegnivan utilisads durant il temp rom. per transports cun chars. En l'«Urbari curretic dals bains imperials» (ca. 840) cumpara B. sco lieu d'alloschi e da deposit. Da quel temp, il pli tard dal 12. tsch., datescha l'ospizi sin il Set, sur il qual èn arrivads pasturs e colonists bregagliots a B. Ils abitants da questa regiun, cuverta anc fermamain da guaud en il 13. e 14. tsch., tgiravan contacts cun vischins rum. dal Surses e da tschella vart dal Güglia e cun vischins tud. domiciliads da l'autra vart dal Munt Stalla en la Val d'Avras. Ecclesiasticamain appartegneva B. a Tinizong, il 1219 ha la vischnanca dentant survegnì in agen preditgant. Il 1459 è attestada la baselgia da S. Gagl. Refurmaziun avant il 1584. La vischnanca anc oz paritetica ha dentant obtegnì ina baselgia ref. pir il 1675. Vers la fin dal 15. tsch. disponiva la part sura dal Surses d'ina atgna dretgira civila e d'in agen mastral; ella suttasteva al prefect episcopal da Riom mo en cas criminals. Fin il 1851 ha Stalla (B. e Murmarera) furmà cun Avras in cumin entaifer la LCD che constituiva ina dretgira auta ens. cun la dretgira da Ramosch en l'Engiadina Bassa. Fin a l'avertura da la Viafier da l'Alvra (1903) èn stads l'allevament da muvel ed il traffic da transit da gronda impurtanza per ils ports da B. Dapi il 15. tsch. è la vischnanca da B. ina cuminanza plurilingua. Durant l'Emprima Guerra mundiala èn sa domiciliads ils davos purs bregagliots a B., la plipart en culegnas perifericas. Cun il svilup dal turissem (emprim runal da skis il 1959) è creschida era la populaziun da lingua tud. (2000 ca. 55%) e sa sminuida quella da lingua tal. (2000 ca. 29%) . Il 2000 eran ca. 60% da las persunas cun activitad da gudogn a B. occupadas en il terz sectur. La populaziun rum. è sa diminuida da 68% (LM) il 1880 a 12,3%/34,3% (ML/Lindic) il 2000.



Litteratura:
Kdm GR 3, 227-38; A.M. Kristol, Sprachkontakt und Mehrsprachigkeit in Bivio (Graubünden), 1984; Gem. GR, nr 13, 1984; Gem. GR, 2003, 34; Simmen, Wappen, 293-95.

Jürg Simonett

lemma precedents Beghinas e begardsBelfort lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: