e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Juvalta Juvalta, Scipio von  Juvalta, Fortunat von * 18-8-1567 a Zuoz, † 19-5-1654 a Zuoz, ref., da Zuoz. Figl da Wolfgang, landamma da l'Engiadin'Ota, e dad Anna n. Raschèr. Nev da Peter de Raschèr. ∞ 1) Lucrezia n. von Planta, da Zuoz († 1605), 2) Violanta n. Carl von Hohenbalken. Descendent d'ina fam. da ministerials episcopals, ha el frequentà la scola da lat. ad Augsburg e, cumbain refurmà, l'univ. dals gesuits a Dillingen (Baviera). En la vegliadetgna da 21 onns è el entrà en servetsch dal Stadi; el è stà durant 20 onns chastellan episcopal en la Tumleastga, è sa distanzià dals cumbats tr. las facziuns politicas grischunas ed ha prendì part a div. missiuns diplomaticas, sco las tractativas cun la Frantscha per la restituziun da la Vuclina e quellas per il Capitulat da Milaun (1639). Suenter avair servì al Stadi confurmamain a ses rang social, ha el scrit en la vegliadetgna dad 82 onns ses «Commentarii vitae» (1649), redigids en in lat. elegant, en ils quals el relata dals eveniments memorabels da sia vita. A moda objectiva e senza illusiuns preschenta el il Stadi republican e mussa co che la democrazia po crudar savens imprevisiblamain en il despotissem ed en l'anarchia. Cun pleds ferms enumerescha el ils putgads dal stadi dem.: la corrupziun dals derschaders, ils crims cunter la giustia, las persecuziuns, la cumpra d'uffizis ed, il pir da tut ils putgads, l'explotaziun da las Terras subditas. El s'interessa pauc per detagls, ma emprova da dar ina survista concisa. Senza pregiudizis confessiunals evochescha el ils mecanissems principals da la politica internaz. e mussa che l'allianza cun la Spagna e l'Austria è la meglra soluziun per il Stadi grischun, guardian dals pass alpins. La curta monografia da J. preschenta la sintesa la pli cumprimida dals Scumbigls grischuns e cuntegna las reflexiuns las pli amaras ch'èn mai vegnidas publitgadas davart il stadi dem. grischun.   Ovras: Denkwürdigkeiten des Fortunat von J., 1567-1649, edì da C. von Mohr, 1848. Litteratura: F. Jecklin, Vier Domleschger Geschichtsschreiber, en: BM, 1929, 33-44; E. Bonjour, Die Schweiz und Europa 2, 1961, 273 s.; Bedeutende Bündner 1, 134-36. Edgar Bonjour  Juvalta Juvalta, Scipio von  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: