e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Inschigneria Internads  Instituts d'educaziun Instituziuns per part privatas e pauc reglementadas da vart dal Stadi che s'occupan a moda collectiva ed a l'exteriur da l'ambient famigliar da l'educaziun dad uffants e giuvenils periclitads e delinquents. Ils instituts d'educaziun offran als cussedents per in temp limità u illimità in spazi da viver structurà cun persunal spezialisà tenor criteris pedagogics, sche las fam. na po betg u betg pli garantir il bainstar u satisfar als basegns pedagogics e terapeutics da lur uffants. D'in punct da vista socio-istoric derivan quels instituts da l'ospital medieval ch'ha servì fin viaden il 18. tsch. da ricover per paupers e malsauns (Ospizi), da chasa d'educaziun e correcziun sco era da praschun d'inquisiziun. En il 19. tsch. vegnivan els era numnads chasas da salvament (Foral, Cuira, avert il 1837), chasas d'orfens (Cuira, 1844) u chasas da paupers (Plankis, Cuira, avert il 1845). Els selecziunavan lur inquilins tenor la vegliadetgna, il stadi da sanadad, il basegn da tgira u il grad da "normalitad" u da divergenza sociala. Sut l'influenza da las refurmas pedagogicas, dals moviments da giuvenils e lavurers e dal moviment studentic dal 1968 è naschida ina gronda varietad d'internats u semi-internats per cas psichiatrics, handicapads u cas socials, renconuschids dal Stadi e destinads a la giuventetgna: dimoras per uffants, scolars e giuvenils, instituts d'observaziun e da terapia, dimoras transitoricas, fam. grondas pedagogic-curativas e cuminanzas d'abitar sociopedagogicas. D'in punct da vista giuridic sa basan ils instituts d'educaziun a medem temp sin il dretg da fam. e da scola, il dretg social, il dretg d'assistenza a la giuventetgna, il dretg penal per giuvenils ed il dretg da furmaziun professiunala. In uffant u in giuvenil periclità po vegnir plazzà en in institut sin giavisch expressiv dals geniturs, sin pressiun da l'autoritad tutelara (mesira da dretg civil) u sin proposta da la scola u da la giurisdicziun penala per giuvenils (mesira da dretg public). Il Grischun dispona sulettamain da scolas spez., tut ils auters cas ston vegnir tractads ordaifer il Chantun. Litteratura: Die wohlthätigen Stiftungen, Anstalten und Vereine in Chur, en: Neujahrsblatt der Hülfsgesellschaft in Zürich, 1877, 9-13; Aufwachsen ohne Eltern, edì da J. Schoch e.a., 1989. Hannes Tanner  Inschigneria Internads  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: