Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Istorgia ecclesiastica dal GrischunItalia lemma sequent

Istoriografia
Per l'istoriografia grischuna e la schientscha dals Grischuns èn l'aboliziun da la Veglia Republica e la fundaziun dal chantun Rezia resp. dal chantun Grischun sco part da la Confederaziun tras il dictat da Napoleun eveniments centrals. L'istorgia grischuna en general vegn perquai dividida en las duas unitads dal temp avant e suenter la Helvetica.


L'istoriografia grischuna premoderna

La producziun istoriografica dal temp tr. il 1500 ed il 1800 (epoca da la Veglia Republica) sa lascha gruppar, tenor sias intenziuns e ses cuntegns, en trais geners represchentads mintgin en tut ils trais tschientaners.

Ils trais geners istoriografics

L'emprim è da tempra umanistic-didactica e cumpiglia la geografia naz. e l'istorgia en il senn dal raquint u dal rapport (tud. Historie). Las ovras vulan instruir davart la genesa ed il caracter da la Rezia resp. dal Grischun. Ellas collian la topografia (descripziun dal pajais) cun l'istorgia politica. La descripziun è vasta e represchentativa. Ina gronda paisa vegn attribuida a la relaziun cun la Rezia antica.
Il segund è da tempra cronicala e cumpiglia l'istorgia contemporana ed analistica. Ils auturs rapportan sco perditgas dal temp. La collecziun e la redacziun dal material suondan immediat ils eveniments. La descripziun succeda strictamain en l'urden cronologic (Cronicas). Raquintads vegnan process cun consequenzas efficazias ed impurtantas, solitamain acziuns da violenza e da guerra. Relevanta è la perspectiva d'ina partida.
Il terz è da tempra memorialistica e cumpiglia autobiografias e diaris. El sa basa mo sin las experientschas dals auturs. I sa tracta qua main da l'istorgia grischuna en general che dal tschertgel da vita dals auturs sezs che dattan infurmaziuns directas a basa d'atgnas observaziuns e reflexiuns. 

Il 16. tschientaner

Il 1527 ha Gian Travers da Zuoz publitgà en lad. sia «Chianzun dalla guerra dalg Chiaste da Müs» (1525), en la quala el era involvì en maniera directa. En sia ovra poetica «Rhetia sive de situ et moribus Rhetorum» (1547) lauda Franciscus Niger, preditgant e scolast a Clavenna, il pajais, il pievel e l'agricultura dal Grischun. La «Chronik» (1550), scritta en tudestg da Wolf Capol da Flem, è ina furma mixta: ella cumenza cun l'istorgia imperiala e cuntinuescha cun quella svizra e grischuna per finir cun la cronica da la fam. Capol. En ils onns 1570 ha Durich Chiampell, preditgant en l'Engiadina Bassa, redigì sias duas grondas ovras «Raetiae alpestris topographica descriptio» e «Historia Raetica.» Il pictur e scolast Hans Ardüser da Tavau ha scrit ina «Rätische Chronik» per il temp dal 1572 fin il 1614, en pli ina autobiografia ch'el interrumpa gia enturn il 1605. Sia «Beschreibung etlicher herrlicher und hochvernampter Personen in alter freyen Rhetia» (1598) è in lexicon istoric-biografic. Jakob Bundi, avat da Mustér, descriva ses viadi da pelegrinadi a Jerusalem dal 1591 («Reissbuch gehn Jherusalem«, 1592).
 
Il 17. tschientaner

L'emprima geografia naz. en lingua tud. è la «Raetia» (1616) da Johannes Guler von Wynegg. I sa tracta d'ina descripziun istorica fin viaden il 15. tsch. e d'ina preschentaziun geografica da las Terras subditas dal Grischun. Quai che manca qua furnescha l'onn sequent in auter um da Tavau, Fortunat Sprecher von Bernegg, cun sia «Pallas Rhaetica armata et togata» (versiun tud. cumplettada e publitgada sut il titel «Rhetische Cronica», 1672). Dal medem autur deriva la cronica la pli cumplessiva dals Scumbigls grischuns, la «Historia motuum et bellorum [...]». Descripziuns d'ina tenuta sumeglianta, ma scrittas en in stil pli popular, èn il «Püntner Aufruhr» (davart la dretgira nauscha dal 1607) ed il «Graw-Pünter-Krieg» (davart ils onns 1603-40 e cun agiuntas documentaras) da Bartholomäus Anhorn, plevon a Fläsch. Enturn il 1649 ha Fortunat von Juvalta, landfoct a Farschno, preschentà las regurdientschas da sia vita en ses «Commentarii vitae». La pitschna ovra cumpiglia plunas remartgas criticas davart la politica grischuna durant ils Scumbigls grischuns. Enturn il 1650 ha il marschal Ulysses von Salis-Marschlins redigì en tal. sias «Memorie», ina collecziun dad experientschas ch'el aveva fatg sco cumandant en differents champs da battaglia e che reflecteschan la schientscha da la classa aristocratica da ses temp.

 
Il 18. tschientaner

L'avat da Mustér, Adalbert Defuns, ha cumpilà en lat. ina cronica claustrala da Mustér, destruida da l'incendi dal 1799 («Annales», 7 ts, ms.). Conservadas èn duas versiuns curtas, la «Synopsis» (survista) e la «Cuorta Memoria» (versiun en lingua rum.) che dattan in'invista en l'istorgia grischuna en general da sia entschatta fin il 18. tschientaner. Cun sia «Chronica Rhetica» (1742), redigida en lad. sin basa da las cronicas da Chiampell e da la «Historia Raetica» (1679) da Jacob Anton Vulpius (che sa basa da sia vart sin Sprecher), dat Nott a [da] Porta, preditgant en l'Engiadina Bassa, ina sintesa da l'istoriografia refurmada. Il medem onn 1742 ha in ulteriur preditgant, Nicolin Sererhard, terminà sia «Einfalte Delineation aller Gemeinden gemeiner dreyen Bünden». Era el è sa basà sin Sprecher, sias numerusas anecdotas e ses raquints valitants han dentant in'atgna tempra. L'uffizier pensiunà Martin Peider Schmid da Ftan ha reflectà en ses «Chiantun verd» (1773-78) davart las relaziuns socialas d'in notabel amatur dal saut e da la chatscha en l'Engiadina Bassa. Il landamma e scolast Konrad Michel von der Buocha dat en ses diaris (schurnals) ed en ses cudesch da chanzuns (redigids tr. il 1763 ed il 1800) in'invista en la vita politica, economica e culturala dal Partenz. Ils manuscrits da Schmid e da Michel n'èn betg anc edids. Il 1797 è cumparì en la stamparia da la claustra da St. Blasien (Schwarzwald) l'«Episcopatus Curiensis» (episcopat da Cuira) dal pader benedictin Ambrosius Eichhorn. En la precisiun da sia attestaziun documentara anticipescha quest'ovra il 19. tschientaner.

 

L'istoriografia grischuna moderna

L'istoriografia grischuna moderna daventa pli e pli scientifica. A la differenza dals cronists d'antruras na sa limitescha ella betg a defender ils interess d'ina cuminanza regiunala u d'ina classa sociala determinada. Ella sa stenta anzi d'argumentar a moda transparenta ed inditgescha sistematicamain las funtaunas. L'objectivitad resta dentant ina finamira ideala. Era l'istoriografia moderna mantegna per part sia funcziun originara: l'autoatschertament d'ina gruppa sociopolitica. Posiziuns ideologicas na vegnan betg simplamain eliminadas tras la furma scientifica. Ellas vegnan però relativadas tras la critica e la discussiun.
 
Dapi il 1798: il paradigma liberal

L'emprima istorgia grischuna generalmain legibla è quella da Johann Heinrich Zschokke dal 1798: «Die drey ewigen Bünde im hohen Rhätien», fermamain amplifitgada il 1817 sut il titel «Geschichte des Freystaats der drey Bünde im hohen Rhätien». Zschokke è stà pedagog e schurnalist en il senn dals Patriots economics ed in grond aderent da l'adesiun dal chantun Rezia a la Republica helvetica. El era da l'avis che l'istorgia grischuna s'accumpleschia pir cun la fundaziun dal chantun Grischun e l'adesiun da la Rezia a la Confederaziun. Il 1831 ha il fugitiv tud. e magister a la Scola chant., Georg Wilhelm Röder, publitgà en il medem spiert liberal sia «Kleine Bündnergeschichte», scritta en maniera populara. Era la lavur d'occasiun dal spezialist da doc. istorics Theodor von Mohr, «Il stadi da noss antenats avant la reforma» (1820), è redigida d'ina perspectiva liberala. Il figl da Mohr, Peter Conradin, ha preschentà in'ovra monumentala en trais volums: «Geschichte von Currätien und der Republik gemeiner drei Bünde» (1870-74). Quest'ovra sa concentrescha sin ils eveniments politics e mussa l'impurtanza d'ina basa documentara averta. En il center stattan ils trais decennis dals Scumbigls grischuns che vegnan tractads sin 750 da las 2000 paginas. Enturn il 1850 èn vegnidas messas en funcziun las interpresas editorialas iniziadas da von Mohr il bab e cuntinuadas da ses figl. Da quellas èn sortidas tr.a. la collecziun dals doc. medievals, il «Codex diplomaticus» (4 ts, 1848-65) e las cronicas dal temp modern tempriv, publitgadas en las collecziuns «Archiv für die Geschichte der Republik Graubünden» e «Bündner Geschichtsschreiber und Chronisten» (10 ts, 1848-73). Ultra da quai ha Peter Conradin von Mohr inizià, ens. cun Wolfgang von Juvalta, l'avertura da funtaunas administrativas ecclesiasticas da l'archiv episcopal a Cuira.
 
Enturn il 1870: l'orientaziun a l'istorgia culturala

L'emprima perioda dals onns 1870 è ina da las pli productivas da l'istoriografia grischuna. Johann Andreas Sprecher von Bernegg (in stretg ami da Peter Conradin von Mohr) ha publitgà il 1875 sia «Geschichte der Republik der drei Bünde (Graubünden) im achtzehnten Jahrhundert», e Wolfgang von Juvalta ha edì sias perscrutaziuns fundamentalas davart il temp feudal. L'impuls innovativ è vegnì dal giurist doct Peter Conradin Planta, il fundatur dal Museum retic e da la Societad istoric-antiquara (Societad istorica dal Grischun) che publitgava ils annuaris («Jahrbücher»), in impurtant organ da publicaziun per tractats pli lungs. Il cudesch da Planta, intitulà «Das alte Rätien» (1872), ha signalà in'orientaziun metodica vers las funtaunas da realias. Il 1881 ha Planta publitgà il studi «Die currätischen Herrschaften in der Feudalzeit», il 1892 in'istorgia dal Grischun en sias lingias grondas, cun resguard particular dal temp modern. L'orientaziun politica correspunda qua pli u main a quella da Mohr. Didacticamain signifitga quest cudesch dentant in grond progress: "In den Hauptzügen gemein-fasslich dargestellt", uschia tuna ses suttitel; i sa tracta da l'emprima descripziun cumplessiva da caracter popular dapi Zschokke e Röder. Tut en tut han ils onns 1870 purtà a l'istoriografia grischuna in vieuta vers l'istorgia da la cultura. Uschia è deditgada la segunda part da l'istorgia dal 18. tsch., redigida da Sprecher, cumplettamain a la "cultura". L'autur definescha quella en ina maniera extendida; el l'applitgescha era a l'economia ed a la scolaziun, ma era a l'administraziun da la terra subdita Vuclina. La part "culturala" en la represchentaziun da Sprecher ha gì in success bler pli grond che quella "politica". Sut il titel «Kulturgeschichte der Drei Bünde im 18. Jahrhundert» è quella vegnida reedida il 1951 ed il 1976 en l'elavuraziun da Rudolf Jenny. L'istorgia da la cultura appartegna a las contribuziuns da l'istoriografia moderna grischuna ch'èn vegnidas recepidas il meglier, e l'ediziun dal 1976 è ina da las ovras da consultaziun las pli nizzaivlas.
 
A partir dal 1900: identitad e pietad - la tgira linguistica ed ecclesiastica da la tradiziun

A la sava dal 19. tsch. era l'istoriografia grischuna determinada d'interess linguistics ed etnografics. Igl era il temp da la Renaschientscha retorumantscha. In impurtant promotur ed exponent da questas stentas è stà il politicher cat.-cons. Caspar Decurtins, autur da la «Crestomazia». Il represchentant il pli enconuschent dals currents linguistics e folcloristics era dentant Giacun Hasper Muoth, istoricist a la Scola chant. e "prinzi-poet" da la Surselva. Cun sias contribuziuns a la «Historia grischuna dil novissim temps» e sias perscrutaziuns davart il temp medieval è el sa recumandà sco autur dad ina nova istorgia grischuna. Il mandat correspundent dal 1902 n'ha dentant betg pudì vegnir accumplì causa la mort andetga da Muoth l'onn 1906. A la testa da la pitschna communitad scientifica èn alura passads ils istorichers grischuns Constanz e Fritz Jecklin von Hohenrealta. Constanz dirigiva la Scola chant., Fritz l'Archiv chant. dal Grischun ed il Museum retic. Els han redigì ens. la publicaziun commemorativa per la festa da la Chalavaina dal 1899. Menziun spez. meritan las iniziativas editorialas da Fritz Jecklin che inizieschan l'elavuraziun dad actas e da funtaunas economicas en il Grischun (rodels da bains claustrals e parochials). Constanz Jecklin sa veseva plitost sco relatader: el ha reedì il 1913 la «Geschichte von Graubünden» da Planta, amplifitgond quella cun parts davart la cultura. Als currents da l'istorgia da la lingua e da la cultura ha participà era la generaziun da giurists naschida suenter Peter Conradin Planta: l'Engiadinais Rudolf Anton Ganzoni ha publitgà ils vegls statuts da las vischnancas da sia patria, il professer sursilvan Pieder Tuor ha surpiglià da Caspar Decurtins la direcziun da l'«Ischi» ed Erhard Branger da Tavau ha perscrutà la «Rechtsgeschichte der freien Walser in der Ostschweiz» (1905). L'identitad culturala na sa basava però betg mo sin la lingua, mabain era - perfin prevalentamain - sin la baselgia e la confessiun. Johann Georg Mayer, regent al Seminari da spirituals S. Gliezi/Cuira, ha scrit l'emprima istorgia detagliada da l'uvestgieu da Cuira («Geschichte des Bistums Chur», 1907-14). Il reverenda Emil Camenisch ha publitgà in'istorgia fundada davart la Refurmaziun en il Grischun («Bündner Reformationsgeschichte», 1920), en la quala el ha era integrà ils resultats cuntravers da ses cusrin Carl Leonhard Camenisch davart Carlo Borromeo. L'istoricher refurmà Traugott Schiess ha edì la correspundenza tr. refurmaturs turitgais e grischuns, ed il teolog Carli Fry ha publitgà ils rapports da la nunziatura dal 16. tsch. tardiv. Il reverenda Benedikt Hartmann, in protagonist dal moviment grischun per la protecziun da la patria (e cusrin da Traugott Schiess), ha inizià la perscrutaziun dal Pietissem grischun.

A partir dal 1930: grondas collecziuns ed evaluaziuns

Per l'istoriografia grischuna èn stads ils onns 1930 in temp da grondas collecziuns ed evaluaziuns. Era realias (edifizis resp. artefacts) èn vegnidas registradas. Suenter sia survista dal «Bürgerhaus in Graubünden» (3 ts, 1923-25), ha Erwin Poeschel publitgà «Das Burgenbuch von Graubünden» (1930) e preschentà in inventari cumplessiv dals «Kunstdenkmäler des Kantons Graubünden» (7 ts, 1937-48). Quest'incumbensa ha el accumplì persul e cun sustegn finanzial da la Viafier retica. L'archivar chant. Paul Gillardon ha redigì per l'onn giubilar 1936 ina «Geschichte des Zehngerichtenbundes» (a basa da funtaunas). Il 1937, l'onn da publicaziun da l'emprim tom dals monuments d'art, èn cumparids era ils emprims fascichels dal «Dicziunari Rumantsch Grischun» (DRG) sco era dal «Bündner Urkundenbuch», elavurà dad Elisabeth Meyer-Marthaler e da Franz Perret (3 ts, fin il 1985; cuntinuà dad Otto P. Clavadetscher e da Lothar Deplazes). Dasperas ha Meyer-Marthaler cumenzà ad elavurar las «Rechtsquellen des Kantons Graubünden» (dretg dal pievel dal temp medieval tempriv e dretg statutar com., archivads en la collecziun da las «Funtaunas da dretg svizras», 1959). Las lavurs d'ediziun da quell'ovra èn vegnidas coordinadas e promovidas da la Societad istoric-antiquara dal Grischun (SIAG) ch'ha incumbensà il medem onn 1937 l'istoricher Friedrich Pieth, pres. en uffizi da la SIAG, da scriver ina preschentaziun cumplessiva da l'istorgia grischuna. Il 1945 è cumparida sia «Bündnergeschichte», en la quala l'autur è sa deditgà surtut a l'istorgia politica e militara pli recenta sco era a l'istorgia da la scola en il Grischun. En sia disposiziun concepziunala è el vegnì influenzà - sco la gronda part dals istorichers grischuns suenter il 1930 - da Peter Liver. Il giurist, istoriograf e politicher Liver ha alura illustrà anc ina giada il paradigma lib., p.ex. en ses tractat magistral «Die staatliche Entwicklung im alten Graubünden» (1933). Ses champ istoric specific era il 15. tsch. ch'el caracterisava, senza verclas, sco passadi secular: «Vom Feudalismus zur Demokratie in den graubündnerischen Hinterrheintälern» (1929). Sper il «DRG» è il «Rätisches Namenbuch» in'ulteriura ovra istoric-linguistica fundamentalmain impurtanta (Robert von Planta/Andrea Schorta, 1939; Konrad Huber, «Die Personennamen Graubündens», 1986).
 
1945: ina cuntraversa d'istorichers

La «Bündnergeschichte» da Pieth dal 1945 è daventada in'ovra da standard pervia da sia concepziun transparenta e ses stil concis. La represchentaziun tanscha fin il 1914 e cumpiglia cun quai, sco emprima istorgia grischuna, era il 19. tschientaner. Qua ha Pieth prestà ina veritabla lavur da piunier. Sia publicaziun ha dentant chattà era critica, o.t. da vart da prof. Oskar Vasella ch'era a ses temp in dals perscrutadurs ils pli impurtants da la Refurmaziun en Svizra. El aveva en mira ina revisiun dal maletg istoric ch'aveva in status bunamain uffizial dal protestantissem lib. en il Stadi confederal. Vasella ha crititgà Pieth d'avair tractà a moda manglusa las relaziuns ecclesiasticas dal temp medieval tardiv e d'avair dà in maletg tendenzius da l'epoca confessiunala. La polemica prorutta tr. Vasella e Pieth è vegnida recepida era da la pressa grischuna ed ha furmà ina buna part dal cumbat cultural-confessiunal, instradà dals Democrats e da la Sinoda evangelica vers la fin da la Segunda Guerra mundiala. Suenter la guerra han ils cumbats da tempra confessiunala dentant pers bainspert lur asprezza, e novas dumondas e tematicas han sviluppà ina gronda forza integrativa. Cun la perscrutaziun dals vegls pievels retics (preromans) èn s'occupads in represchentant da la cretta ref. ed in auter da la cardientscha cat.: il reverenda Hercli Bertogg, expert per l'istorgia ecclesiastica, filolog e folclorist («Zum alträtischen Heidentum», 1952) e l'uvestg da Cuira Christianus Caminada («Die verzauberten Täler», 1961).
 
A partir dal 1960: la diversificaziun da las disciplinas

En ils onns 1960 èn sa professiunalisadas l'archeologia e la tgira da monuments ch'ins cultivava dapi il temp da Peter Conradin Planta pli en il senn dad in "dilettantissem genial". Ins ha stgaffì ils emprims posts chant. spezialisads. La perscrutaziun dals chastels è vegnida approfundida tras in'archeologia medievala consolidada metodicamain (Otto P. Clavadetscher, Werner Meyer, «Das Burgenbuch von Graubünden», 1984). La perscrutaziun istorica da l'art resguarda oz sistematicamain ils connexs tr. la cultura e la cuntrada (Leza Dosch, «Kunst und Landschaft in Graubünden», 2001; Diego Giovanoli, «Alpschermen und Maiensässe in Graubünden», 2003).
L'etnologia istorica è s'extendida en ils onns 1960 per il champ da la perscrutaziun da la chasa purila (Christoph Simonett, «Die Bauernhäuser des Kantons Graubünden», 2 ts, 1965-68). A las tematicas tradiziunalas, la politica ed il militar, ha ella pudì furnir novs aspects antropologicamain interessants (Christian Padrutt, «Staat und Krieg im alten Bünden», 1965). En cumbinaziun cun la linguistica istorica ha ella sclerì l'istorgia culturala da las gruppas linguisticas: Paul Zinsli, «Walser Volkstum [...]» (1968, 20027) ed Alexi Decurtins, «Rätoromanisch/Viarva romontscha» (2 ts, 1993). La focusaziun sin ina pitschna regiun ha pussibilità quell'istorgia culturala multifara cun champs specifics variads che tanschan da la diplomazia a l'istorgia d'art. Iso Müller ha mussà quai en ses studis regiunals davart la Cadi e la Surselva ed en sias monografias da las claustras da Mustér e da Müstair e dal signuradi da Tarasp. Felici Maissen ha contribuì numerus publicaziuns davart la cultura spiertala rumantscha. Numerus eran anc adina er ils studis davart l'istorgia da dretg; exemplaric per quellas lavurs è la publicaziun da Johann Robert Schwarz, «Die Gerichtsorganisation des Kantons Graubünden» (1947), ellas èn dentant daventadas pli e pli ovras da referenza giuridicas spezialisadas. L'epoca da las contribuziuns da giurists, relevantas dal punct da vista istoric-cultural (Peter Conradin Planta, Peter Liver e.a), fa dentant definitivamain part dal passà. Il davos istoricher ch'è sa deditgà a quella tematica, è Peter Metz. A sia «Geschichte des Kantons Graubünden» (3 ts, 1989-93) ha la critica reproschà l'optica exclusivamain politica.
En ils onns 1980 è l'istoriografia s'occupada en il Grischun pli e pli era da l'istorgia economica - l'emprim da quella dal traffic e dal commerzi (Jürg Simonett, «Verkehrserneuerung und Verkehrsverlagerung in Graubünden», 1986). L'istorgia agrara, en spezial quella dal temp medieval, ha chattà ses represchentant principal en l'istoricher Martin Bundi («Zur Besiedlungs- und Wirtschaftsgeschichte Graubündens im Mittelalter», 1982), in autur che cultivescha ultra da quai era tematicas tradiziunalas da l'istorgia politica ed ecclesiastica. L'istorgia agrara dal temp modern tempriv ha survegnì impuls essenzials dals studis cumparatistics da Jon Mathieu che surpassan ils cunfins dal Grischun («Eine Agrargeschichte der inneren Alpen», 1992). L'istorgia da las partidas da la Veglia Republica è vegnida elavurada gia en l'emprima part dal 20. tsch. dad Alexander Pfister, daventà enconuschent tras sia biografia da Gieri Genatsch («Georg Jenasch», 1938; Jörg Jenatsch, 19915). In rom particularmain innovativ da l'istoriografia è la perscrutaziun dal temp modern tempriv. Las lavurs da Randolph C. Head («Demokratie im frühneuzeitlichen Graubünden», engl. 1995, tud. 2001) e dad Andreas Wendland («Der Nutzen der Pässe und die Gefährdung der Seelen», 1995) perscruteschan l'agir politic ord l'optica da sias premissas mentalas.
La Vuclina e Clavenna eran, sco terras subditas, da gronda impurtanza per il Grischun dal temp modern tempriv. Alfred Rufer, il spezialist per la Helvetica, ha tractà gia a partir dal 1916 en publicaziuns da funtaunas ed en tractats la perdita da las Terras subditas e la fin da la Republica da las Trais Lias (1797-99). Dapi alura èn dentant cumparidas relativamain paucas contribuziuns monograficas davart l'istorgia da la Vuclina (vesair il tom d'actas d'in congress binaziunal dal 1997, edì da Georg Jäger e da Guglielmo Scaramellini, sco era il register dals uffiziants, revedì dad Adolf Collenberg, 1999). Tant pli impurtants èn ils resultats da las perscrutaziuns da la Vuclina e da Clavenna, deditgadas o.t. a l'istorgia dal dretg (Diego Zoia), a l'enconuschientscha da las realias e da las funtaunas (Guido Scaramellini) sco era a tematicas cultural-geograficas (Guglielmo Scaramellini) ed economicas (Guglielmo Scaramellini, Diego Zoia, «Economia e Società in Valtellina e contadi nell'Età moderna», 2006).
La varietad da las perspectivas metodicas e la gronda quantitad da resultats pli novs sa manifesta en il davos maletg cumplessiv da l'istorgia retic-grischuna, preschentà en il «Handbuch der Bündner Geschichte/Storia dei Grigioni» (4 ts, 2000; 33 auturs, redactur Jürg Simonett). D'ina optica specificamain rumantscha è cumparida il 2003 in'ediziun en rum. grischun: l'«Istorgia Grischuna» (autur: Adolf Collenberg, cunautur linguistic: Manfred Gross).
Suenter che la perscrutaziun istorica da las dunnas resp. da las schlattainas (engl.: gender history) ha fitgà pe era en il Grischun (Silke Redolfi e.a., «FrauenRecht», «Frauenkörper», «Frauenarbeit» e «Fremde Frau», 2003-08), vegn l'istoriografia a s'occupar forsa en l'avegnir anc dapli da tematicas e da dumondas antropologicas.
 




Litteratura:
G. von Wyss, Geschichte der Historiographie in der Schweiz, 1895; F. Pieth, Übersicht über die Geschichte der Geschichtsforschenden und der Historisch-antiquarischen Gesellschaft von Graubünden 1826-1936, en: JHGG, 1938, 1-74; Sprecher/Jenny, Kulturgeschichte, 523-745; Feller/Bonjour, Geschichtsschreibung; F. Hitz, Geschichtsschreibung in Graubünden, en: HbBG 4, 231-66.

Florian Hitz

lemma precedents Istorgia ecclesiastica dal GrischunItalia lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: