e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Kunz, Martin Kuoni  Künzle, Johannes * 3-9-1857 a Hinterespen (vischn. da Tablat/SG), † 7-1-1945 a Zezras, cat., da Gossau/SG. Figl da Johann, pur ed ortulan, e dad Anna Maria n. Fürer. Collegi a S. Gagl ed a partir dal 1874 a Nossadunnaun. Stud.teol. a Löwen 1877-80 ed al Seminari episcopal a S. Gagl, primizia 1881. Spiritual en pliras vischnancas dal chantun da S. Gagl ed en l'ulteriura Svizra Orientala. Dasperas è K. stà activ dal 1909-20 sco "prer dad ervas" a Wangs/SG. Suenter il scumond ecclesiastic da sia pratica natiralistica, ha el bandunà sia plaiv il 1920 ed ha fatg da l'occupaziun accessoria sia professiun principala. Sia apoteca persunala da plantas selvadias indigenas ha el transfurmà a Zezras en in'interpresa pli gronda. Ils medis han cuntanschì in scumond giudizial da sia pratica. Il 1922 ha K. dentant gudagnà ina votaziun davart l'admissiun da la pratica da medischina natirala en il Grischun ch'ha sveglià l'attenziun da l'entir pajais e conferì a la lescha respectiva il num da "Lex K". L'ovra «Chrut und Uchrut» (bundant dus milliuns exemplars, translaziuns tr.a. en tal., franz. e  rum.) ha rendì el enconuschent il 1911. Da ses «Grosses Kräuterheilbuch» (1945) èn vegnids vendids passa 250'000 exemplars, ses «Volkskalender» (publitgà dapi il 1918) ha cuntanschì ediziuns da fin a 200'000 exemplars. Teologicamain era K. in antimodernist, politicamain simpatisava el cun ils reschims autoritars da ses temp. Il center da producziun da la Parerba SA, che sa numna dapi il 2000 Kräuter Pfarrer Künzle AG e fa part da l'Ars Vitae AG, sa chatta dapi l'entsch. dal 21. tsch. a Quartino/TI. Litteratura: Pfarrer K.s Volkskalender, 1957, 61-64; C. Abbondio-Künzle, Gedenkschrift zum 100. Geburtstage des Chrüterpfarrers Johann K., 1857-1945, 1957; P. Egloff, Johannes K., Pfarrer, en: Neu-Splügen wurde nicht gebaut, 1987, 50-72; Ostschweizer Erfinder und Pioniere, catalog d'expos. S. Gagl, 1988. Adolf Collenberg  Kunz, Martin Kuoni  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: