Cazas

Cazin, Georg

Las exchavaziuns effectuadas sin il Petrushügel (1938-40, 1951, 1981-82) han purtà a la glisch in foss pli grond cun ina stresa da cultura (tenor las emprimas exchavaziuns sa tracti d'ina chasa sutterrana dal temp neolitic), pliras fuainas e fuclars, mirs sitgs, suladas e marcaziuns da foras per pals. Ils objects chattads cumpiglian cheramica grossa, sigirs da crap, artefacts da silex e d'auters craps, utensils dad ossa e da cornas-tschierv che dateschan da la fin dal 4./3. milleni a.C. Las exchavaziuns dals onns 1981-82 han era mess a la glisch objects dal temp da bronz e dal temp medieval tardiv. Tenor l'interpretaziun actuala vegniva l'areal utilisà stagiunalmain per la chatscha, per la pasculaziun sco era per l'explotaziun ed elavuraziun da crappa, ossa e cornas-tschierv.
Il 1943-44 ed il 1947-70 han ins scuvert la culegna da Cresta che datescha dals temps da bronz e da fier; ella sa chatta sin ina collina en ina chavorgia grippusa, nua ch'ins ha era chattà stresas da culturas da plirs meters grossezza che renvieschan a colonisaziuns dals temps da bronz tempriv, mesaun e tardiv sco era dal temp da fier. Ins ha era scuvert structuras d'abitadis dals temps da bronz tempriv e mesaun: chasas en lingia, il traject d'ina via, numerusas chasettas da lain pli simplas cun fuainas e blers chats da la cultura interalpina dal temp da bronz.
                                                                                                  Jürg Rageth

En vischinanza da Rentiel existan restanzas d'ina tur radunda, prob. dal 11./12. tsch.; ils mirs da la fortezza da Montair/Montera e da Riòlta Bassa n'èn betg pli visibels. A partir dal 12. tsch. è la claustra da C. daventada la pli gronda possessura da terren da la vart sanestra da la val, cun tschintg gronds bains (curtes) a C. e sin la Mantogna. Il 1156 èn passads ils dretgs parochials da la baselgia da S. Martin, menz. per l'emprima giada quel onn ed erigida en il temp medieval tempriv, a la baselgia claustrala da S. Peder. La suveranitad territoriala han exercità ils baruns de Vaz fin il 1337, alura ils de Werdenberg e de Razén. Il 1473 è s'engaschà il vischinadi da C., ens. cun auters, per ina meglieraziun da la Viamala. Sco part dal port dad Il Plaun profitava el dal traffic da transit e cun quai era da la via dal Spleia, construida il 1818-23. Fin il 1851 ha la vischnanca da C. appartegnì al cumin da Tusaun; ils dretgs episcopals ha ella cumprà ora il 1709. La correcziun dal Rain suenter il 1830 ha avert nov terren agricul a Riòlta, nua ch'ins ha era erigì la praschun chant. (1855) e la clinica psichiatrica (1919). Il 1896 èn vegnidas realisadas las staziuns da la VR da C. e da Roten-Riòlta. Dapi il 1955 mainan las mungias a C. ina scola da tegnairchasa. Il 2000 lavuravan 69% da las persunas cun activitad da gudogn a C. en il sectur terziar. Ils pendularis dal lieu e d'ordaifer sa tegnevan en ballantscha. Part da la populaziun da lingua rum: 1880 49% (LM); 2000 4,7%/8,6% (ML/Lindic).
                                                                                                       Jürg Simonett

Cazas

Cazin, Georg