e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Mont [Demont], Joseph Laurent de Montalt  Montafun Val laterala dal Vorarlberg austr., situada al sidost da la chadaina dal Reticon e parallel al Partenz. En il M., che fascheva part da la Val Druschauna (Vallis Drusianae, tud. Walgau) e da la Rezia Sut, čn tradiziuns rom. e la lingua rum. sa mantegnidas fin il 15./16. tschientaner. L'emprima menziun da M. sco Ferraires en l'«Urbari curretic dals bains imperials» (ca. 840) cumprova che la val era ina regiun da minieras e da furns (igl čn menz. otg fornaces). Il num M. (furmŕ da mons, rum. munt e tofus, rum. crap da tuf), che cumpara pir enturn il 1100, munta val alpina cun bleras chavorgias. Las minieras han giugŕ ina rolla impurtanta anc en il temp medieval tardiv, o.t. quellas d'argient al Munt Baltramieu (Kristberg); il 1319 discurr'ins dad argentifodina seu mons dictus Montafune. Pir en il temp autmedieval ed en il temp medieval tardiv č il M. vegně colonisŕ pli intensivamain tras libers purs rumantschs. Dapi il 15. tsch. čn sa domiciliadas singulas stirpas gualsras o.t. en il Silbertal. A partir da la mesadad dal 16. tsch. č la val oriundamain rum. vegnida germanisada successivamain. Enturn il 1500 tgirava il M. stretgs contacts cun il Partenz e cun l'Engiadina. Il Partenz p.ex. č vegně refurmŕ per gronda part tras il preditgant Jacob Spreiter, preditgant dal M. Il traffic intensiv da transit e da commerzi (muvel, vin, sal) sa splegava o.t. sur il Schlappiner Joch (2202 m) e sur la Fuorcla Vermunt (2798 m). La Guerra svabaisa e conflicts confessiunals han provocŕ dispitas ed in'alienaziun parziala tr. il M. e las duas vals grischunas. Il 1621 č il colonel austr. Erhard Brion entrŕ cun in'armada sur il Schlappiner Joch en il Partenz; ulteriuras invasiuns da truppas imperialas čn suandadas il 1622. Il 1799 č il general imperial Friedrich von Hotze avanzŕ dal M. en il Grischun. Dal temp medieval tempriv fin il 1808 ha il M. appartegně, ens. cun il Vorarlberg meridiunal (Capitulum Drusianum), a la diocesa da Cuira. En il 19. tsch. exportava la val chaschiel e paintg sco era lavurers (praders, pasturs, famegls) en il Grischun. La reuniun da la regiun cun la Svizra, giavischada il 1919 dad 80% dals votants dal Vorarlberg (cun M.) e sustegnida dal cuss. fed. grischun Felix Calonder, n'č betg sa realisada, tr.a. causa la resistenza da la maioritad dal Cussegl federal. Litteratura: Montafoner Heimatbuch, 1974; D. Witzig, Die Vorarlberger Frage : Die Vorarlberger Anschlussbewegung an die Schweiz [...], 1974; Heimat Montafon, edě dad A. Rudigier, 2007. Martin Bundi  Mont [Demont], Joseph Laurent de Montalt  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: