e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Mussader Müstair  Müstair Claustra da benedictinas (avant l'emprima mesadad dal 12. tsch. convent da benedictins), vischnanca da Val M., uvestgieu da Cuira. A l'entsch. dal 9. tsch. monasterium Tuberis (Tuberis tenor il num da la regiun transferì pli tard a la vischnanca vischina da Tuer), 1157 Monasterium, ca. 1170 ecclesia sancti Iohannis Baptiste in Monasterio. L'implant claustral monumental, erigì en il davos quart dal 8. tsch. tenor il model francon occidental, è vegnì ubain fundà directamain da Carl il Grond ubain constituì dals uvestgs da Cuira en il spiert carolingic ed en il rom dal moviment religius ch'ha manà en il 8. tsch. era a la fundaziun dals convents pli pitschens da Cazas, Mistail, Faveras e Mustér. La claustra da M., erigida sco residenza episcopala e sco basa da l'Imperi per controllar ils pass tr. l'Italia e la Baviera, è daventada l'onn 881 tras barat ina claustra privata da l'uvestgieu da Cuira. Tenor ils cudeschs da fraternisaziun ha la claustra carolingica prosperanta pers sia impurtanza a la fin dal 9. tschientaner. En il 12. tsch. è M. daventada ina claustra da benedictinas. Sco convent da mungias cumpara ella per l'emprima giada il 1163, suenter la refurma tras l'uv. Adelgott. La basa economica furmavan o.t. donaziuns dals signurs de Tarasp, dals uvestgs da Cuira e dals conts dal Tirol en Val M. ed en il Vnuost, en la part centrala da la Val da l'Adisch, en l'Engiadina Bassa, a Danuder ed en l'Ötztal. In prevost administrava ils bains. En la baselgia-sala carolingica cun oriundamain tschintg absidas èn mantegnids impurtants frescos dal temp medieval tempriv europeic (temas cristians centrals e scenas da la vita da David, realisads enturn l'onn 800). A la fin dal 12. tsch. èn quels frescos vegnids cuvernads cun picturas rom. (past da festa da Herodes, giuvnas prudentas e malprudentas, apostels, s. Steffan), in indizi per ina fluriziun spirituala ed economica da la claustra. Gia dal 11. tsch. datescha il nov edifizi da la residenza episcopala (tur d'abitar da l'uvestg, claustrigl, chaplutta dubla deditgada als ss. Ulrich e Niclà). En il 14. e 15. tsch. aveva la mistica in'impurtanza centrala en la claustra da M., sco quai ch'ans mussan la veneraziun d'ina ostia dal Sontg Sang e la festa da Sontgilcrest, introducida avant il 1300. Plirs codexs dattan perditga da la tgira da la liturgia, da l'uraziun en chor e da la spiritualitad individuala, p.ex. in imnari dal 14. tsch. ed in cudesch da devoziun dal 15. tsch., dal qual l'autur crititgava la pietusadad superfiziala. Enturn il 1500 è vegnida transfurmada la baselgia claustrala carolingica en ina baselgia-sala a trais navs dal temp gotic tardiv. En pli han ins reinstallà la Tur Planta dal 10. tsch. e construì il campanil. Ils Artitgels da Glion dal 1524 e 1526 han periclità la basa economica e l'existenza dal convent. En las constituziuns dal 1600 e dal 1614 han promovì ils uvestgs la vita religiusa en il spiert dal Concil da Trent (1545-63), p.ex. la recepziun dal sacrament ed il brevier. Da l'autra vart han els remess per part la claustra en ses stadi dal temp medieval tardiv, cumbain ch'ins aveva mitigià en il 16. tsch. div. reglas, sco p.ex. il scumond da sunar instruments a cordas u la prescripziun d'ina sala da durmir cuminaivla. L'avugadia claustrala, che cumpigliava la protecziun e la surveglianza da l'administraziun e la tscherna da las abadessas, era in feud da l'uvestgieu. Ils dretgs d'avugadia èn passads enturn il 1211 dals signurs de Tarasp als baruns de Matsch ed il 1421 illegitimamain sco feud ereditar a l'Austria. Il 1803 èn els vegnids transferids al chantun Grischun. L'autonomia dal convent è vegnida pregiuditgada per tschientaners da la posiziun politica e confessiunala marginala e dals dretgs contestads tr. l'uvestgieu, las Lias ed ils Habsburgs. Savens gievi per la tscherna e la conferma da l'abadessa e per l'occupaziun dals uffizis da l'avugà, dal spiritual e dal prevost. L'avugadia è vegnida schliada il 1956 e la surveglianza transferida al Corpus catholicum. L'implant claustral vegn restaurà sistematicamain e perscrutà da l'archeologia e da l'istorgia d'art dapi il 1947. Dapi il 1969 stat la claustra da M. sut protecziun da monuments, dapi il 1983 è ella in bain cultural mundial da l'Unesco. Litteratura: I. Müller, Geschichte des Klosters M., 1978; HS III/1, 1882-1911; R. Kaiser, Churrätien im frühen Mittelalter, 1998 (2008²); H.R. Sennhauser, Kloster M., Gründungszeit und Karlstradition, en: König, Kirche, Adel, edì da R. Loose, S. Lorenz, 1999, 125-50; Die mittelalterlichen Wandmalereien im Kloster M., edì dad A. Wyss e.a., 2002; Reallexikon der germanischen Altertumskunde 20, 2002², 372-81; H. Rutishauser e.a., Das Benediktinerinnenkloster St. Johann in M., 2003; J. Goll-Gassmann, M., 2007. Lothar Deplazes  Mussader Müstair  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: