e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Müstair
Anteriura vischnanca polit., cirq. Val M., distr. En. Fusiunada il 2009 a la vischnanca polit. Val M. Fracziun la pli gronda da la Val M., construida lung la via oradim la val il pli a l'ost da la Svizra. A l'anteriur territori com. da M. appartegneva era la Val Mora che sbucca vers il Lai da Livign. Entsch. dal 9. tsch. monasterium Tuberis, tud. fin il 1943 Münster (uffiz.). 1835 513 abit.; 1850 475; 1900 599; 1950 776; 2000 745. Sut la stalla al nord da la claustra han ins chattà la fundamenta d'in edifizi che datescha prob. dal temp da bronz tardiv. La claustra da benedictinas cun la baselgia carolingica a trais apsidas dal davos quart dal 8. tsch. ha marcà fermamain l'istorgia da la vischnanca. Enturn la claustra sa gruppavan migiurias; ina curt signurila dal 10. tsch. pudess esser stada ina donaziun da l'imp. Otto I a l'uvestg da Cuira. La vischnanca da M. è sa separada da Tuer (Vnuost) prob. en il 13. tschientaner. Il 1239 è attestà per l'emprima giada in martgà, nua ch'i vegniva vendì ed exportà o.t. ponn grisch. Il 1367 è la dretgira da la Val M. entrada en la LCD. Avant la Guerra da la Chalavaina (1499) era M. in lieu da reuniun da las truppas grischunas, alura è la vischnanca vegnida destruida tras truppas austriacas. Cuntrari a las autras vischnancas da la val, n'è quella da M. betg vegnida refurmada. Durant ils Scumbigls grischuns è ella puspè vegnida demolida. Il 1696 han chaputschins surpiglià la pastoraziun dal vitg; lur ospizi datescha dal 1709. Il 1728 ha l'uvestg da Cuira vendì la Val M. a l'Austria, il 1762 è quella vegnida reacquistada. Il 1854 è M. daventada ina vischnanca autonoma. Dapi ils onns 1970 èn sa domiciliadas div. interpresas commerzialas ed industrialas a M. che giauda in svilup turistic moderà, tr.a. grazia al Parc Naziunal Svizzer ed a la claustra. L'onn 2005 lavuravan 62% da las persunas cun activitad da gudogn a M. en il sectur terziar. Part da la populaziun da lingua rum.: 1990 91%/98% (LM); 2000 72,9%/85,8 % (ML/Lindic).
Litteratura:
I. Müller, Geschichte des Klosters M., 1978; P. Nolfi, Das bündnerische Münstertal, 1980³; D. Pinösch, Val M., 2002³ (cun bibliogr.); C. Foffa, Val M., 2003.
Paul Eugen Grimm
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Müstair