e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Patnal [Padnal] Patriots, Ils  Patriotissem Il patriotissem, naschì da l'Illuminissem en il 18. tsch., sa chapescha sco expressiun d'ina vaira amur umana betg limitada ad ina naziun (politica) determinada. El collia l'amur per la patria cun la voluntad (critica) da meglierar il pajais. Perquai sa designavan ils aderents da refurmas dal stadi, da la societad u da l'economia sco Patriots ed han fundà societads ed uniuns correspundentas, en il Grischun p.ex. la Societad dals amis da l'agricultura (1778). Il patriotissem svizzer (naziunal) ha pudì flurir suenter il 1803 era en il nov chantun Grischun, suenter il 1815 surtut sut l'influenza dals exercizis militars cuminaivels e la Festa da tir dal 1842 a Cuira. Ideas patrioticas cultivavan era las societads da gimnastica e las uniuns da chant. Il sentiment da dischavantatg e dependenza diminuiva l'entusiassem. Ultra da quai aveva il Grischun triling, confessiunalmain paritetic ed orientà istoricamain pir dapi l'entsch. dal 19. tsch. vers la Svizra, da sa disar a l'idea lib. da la naziun svizra sco cuminanza d'acziun da tut ils vischins. Ils liberals dal Grischun avevan, cuntrari als conservativs, ina ferma voluntad da rinforzar l'unitad naz. e chant., lur entusiassem per la patria svizra era dentant pauc exprimì avant il 1900. A moda bler pli ferma e pli patetica èn sa furmadas las identificaziuns regiunalas e localas. La Festa da la Chalavaina 1499-1899 era l'emprova da derasar l'ideologia svizra da l'integraziun e da promover l'helvetisaziun dals Grischuns. Ella ha gì success, cunquai che quest model è vegnì recepì tematicamain e coreograficamain en ils gieus festivs istorics subsequents. La forza dal patriotissem regiunal e local è sa sviluppada en la chanzun populara rumantscha e s'exprima o.t. en la litteratura naziunala rumantscha ed en la chanzun patriotica rum. che fan bler dapli omagi a la "Rezia" (Rezia/Grischun, sias regiuns, valladas e vischnancas) che a la "Helvezia" (Giubileums patriotics). La perdita da la lingua rum. sco perdita da la patria vegn tematisada o.t. en la poesia «Tamangur» da Peider Lansel. Il patriotissem svizzer dals Rumantschs sco minoritad linguistica cuntegna, sper la protecziun da sia lingua materna, era elements da defensiun cunter l'absorpziun tras maioritads. La renconuschientscha dal rumantsch sco lingua naz. (1938) resp. sco lingua semiuffiziala (1996) è perquai stada da gronda impurtanza per l'integraziun naz. dals Rumantschs.   Funtaunas: BMVR. Litteratura: Metz, Graubünden 2; G. Jäger, Wie aus Bündnern Schweizer wurden, en: Blätter aus der Walliser Geschichte, 31/1999, 65-75; P. Röthlisberger, Benedikt Fontana lebt!: die Calvenfeier von 1899 und ihre Auswirkungen auf das Geschichtsverständnis, 1999; HbBG 4, 172. Adolf Collenberg  Patnal [Padnal] Patriots, Ils  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: