e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Pauperissem
Noziun duvrada en il 19. tsch. per designar la miseria generala provocada tras l'industrialisaziun, tr. ils lavurers appartegnents al proletariat, q.v.d. a la classa sociala senza possess. Cunquai ch'il Grischun era strusch vegnì tangà da l'industrialisaziun dal 19. tsch., n'era il pauperissem betg enconuschent en questa regiun. Da miseria e paupradad eran pertutgads da quel temp en il Grischun prevalentamain agrar o.t. ils fulasters, ils famegls e las fantschellas, ils schurnaliers, la fameglia d'alp sco era ils mendus, ils malsanitschs, las vaivas, ils orfens ed ils attempads senza sustegn da vart da la parentella. Els han vivì fin lunsch viaden il 20. tsch. en relaziuns umanas e materialas per part miserablas. Ils numerus senza-patria vegnivan tractads da vagants e spedids savens sur ils cunfins. Fenomens collaterals dal pauperissem èn stads ils Schuobacheclers e spazzachamins e l'emigraziun. Ina politica sociala statala è vegnida sviluppada pir enturn il 1850 (Pauperesser). Durant l'Emprima Guerra mundiala (1914-18) han stuì patir da la fom o.t. las fam. paupras da schuldads senza basa agricula, essend ch'il stadi n'aveva prendì naginas mesiras preventivas sin il champ da l'alimentaziun. La crisa economica dals onns 1930 ha provocà ina davosa paupradad da las massas. Durant la Segunda Guerra mundiala (1939-45) han garantì cartas da victualias e l'egualisaziun da las pajas in'alimentaziun sufficienta generala. En nossa societad da surabundanza sa derasa entant ina nova furma da paupradad, l'uschen. paupradad relativa. Sco paupras valan quellas persunas e chasadas cun in'entrada pli bassa che 50% da l'entrada naz. media. Questa paupradad relativa pertutga surtut ils pensiunaris ed invalids, las mammas ed ils babs ch'educheschan sulets, ils dischoccupads giuvens ed ils toxicomans. En regiuns urbanas e turisticas dal Grischun, p.ex. a Cuira, en la Val dal Rain, en parts da la Tumleastga, a Tavau ed en parts da l'Engiadina, ha ella in'autra fatscha ch'en regiuns ruralas, ed ils pertutgads la resentan differentamain tut tenor l'ambient economic e social. Il studi dal Dep. da giustia, polizia e sanitad inditgescha per ils onns 1990 16'200 persunas relativamain paupras en il Grischun (senza quintar la glieud en scolaziun), damai 10,3% da la populaziun contribuenta. 11% da las chasadas gudagnavan damain che 2000 frs il mais. La calculaziun cumplexa inditgescha per ils onns 1990 e 2000 tut en tut 15% da las chasadas resp. 12% da la populaziun che vivan en paupradad relativa.
Litteratura:
E. Mirer, Das Armenwesen des Kantons Graubünden, 1922; F. Höpflinger, D. Hafner, Armut und soziale Probleme im Kanton Graubünden, 1996.
Martin Bundi
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Pauperesser