e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Politica d'economia Polizia chantunala  Politica da granezza La politica da granezza cumpiglia generalmain mesiras prendidas per proveder la populaziun cun granezza. Il Stadi da las Trais Lias preveseva ina politica da granezza impegnativa mo en cas d'ina miseria generala per garantir il provediment cun victualias. Il graun suttasteva dentant (sco il vin) quasi dapertut a la controlla dal commerzi e dals pretschs tras las autoritads, o.t. per proteger ils paupers (Pauperesser). En singuls cumins eri scumandà da vender ordaifer graun e grass senza il consentiment da las autoritads. Ina politica da provediment seriusa e permanenta, che cumpigliava la controlla dal commerzi ed ina reserva obligatorica, proseguiva mo la citad da Cuira, excepziunalmain era ils chaus-lia che laschavan cumprar, en cas da bloccadas d'import, granezza o.t. a quint dal las Lias, scumandond l'export. En il 16. tsch. possedeva il Grischun ina pli gronda surfatscha dad ers che pli tard. En l'Engiadina Bassa vegnivan cuntanschidas regularmain surproducziuns - en buns onns era en la Val dal Rain tr. Tusaun e Fläsch, en il Partenz Dadora ed en la Foppa che cuvernavan alura per ina buna part il basegn dal Grischun. La dependenza d'imports è dentant restada ed era, o.t. en il 17. tsch., fitg gronda en consequenza dals Scumbigls grischuns, da la pestilenza e da las bloccadas da graun da Milaun. En pli indebliva il mercenadi en massa l'agricultura (perdita da forzas da lavur). La gronda part dal graun d'import vegniva retratga da la fiera a Turitg, entant che quella da Com provediva o.t. la Vuclina (ch'aveva consequentamain era da patir il pli fitg da las bloccadas da graun da Milaun). Sco martgadant a Turitg è attestà il 1528 in Luzi Tscharner. Occasiunalmain vegniva procurà graun a las fieras al Lai da Constanza, tr.a. ad Überlingen (o.t. Cuira). Adina puspè vegnivi a plants da vart da Turitg e da la Confed., perquai ch'ils martgadants grischuns, autorisads da cumprar graun per garantir l'autoprovediment en l'agen territori, vendevan vinavant quel a pretschs elevads en la Lumbardia. Il 1540 ed il 1569 ha la Dieta da las Lias stuì vegnir activa ed introducir controllas ch'han dentant gì in effect modest, malgrà la smanatscha da chastis massivs. Envers las repetidas bloccadas da graun da Milaun cunter las Trais Lias han quellas reagì cun il scumond d'export da muvel e da products agriculs (chaschiel e.a.), dals quals existiva in grond basegn en la Lumbardia. Cumpras da vart da l'Austria èn doc. mo darar avant il 18. tschientaner. Il Capitulat da Milaun dal 1726 permetteva l'import da 1'500 saumas graun da l'Austria libras da dazi, en substituziun a la fiera da Com - in regal "cun griflas" ch'ha exponì il Grischun a l'extorsiun politica tras bloccadas da graun austriacas. Cun la Mediaziun (1803) è la politica da granezza daventada in element da la politica d'economia dal chantun Grischun.   Litteratura: R. Bosch, Der Kornhandel der Nord-, Ost- und Innerschweiz und der ennetbirgischen Vogteien im 15. und 16. Jahrhundert, 1913; Sprecher/Jenny, Kulturgeschichte. Adolf Collenberg  Politica d'economia Polizia chantunala  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: