e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Process per eresia Promontogno  Process per striegn Persecuziuns da persunas che vegnivan inculpadas da pratitgar il striegn e d'avair in pact cun il diavel. Tenor doc. s'occupavan ins en la Val Stussavgia gia tr. il 1441 ed il 1509 dal striegn. La persecuziun da strias e da striuns en dimensiuns pli grondas ha inizià en il Grischun en la segunda mesadad dal 17. tsch. ed ha durà fin lunsch viaden il 18. tschientaner. En Bergiaglia ed en l'Engiadina Bassa dateschan process cunter strias e stiruns gia dal temp tr. il 1640 ed il 1670; en quella perioda han ins executà blers assassins e bandits, inculpads da striegn. En il Partenz è sa derasada l'obsessiun da strias tr. il 1650 ed il 1655, o.t. en las dretgiras da Castels, Aschera e Sievgia. Questa isteria ha alura tschiffà era il Scanvetg e la Val d'Avras, vers la fin dal tschientaner era la Mantogna, il Valragn, il Surses e la Foppa. A Val èn vegnidas executadas fin il 1652 23 persunas inculpadas da striegn, ed il 1654 han ins surdà 15 uffants "striuns" a l'Inquisiziun a Milaun. Il cumin da la Cadi ha mess a mort il 1675 almain 31 strias (ed in striun?), ed a Glion èn vegnidas inculpadas il 1699-1700 11 persunas d'avair pratitgà il striegn. Era en il Puschlav han durà ils process cunter strias e striuns plirs decennis (1671-78 191 inculpaziuns, 53 execuziuns). I dat strusch ina vallada grischuna ch'è stada schanegiada da l'obsessiun da striegn. A basa da la constituziun criminala dal 1532 (Carolina) vegnivan applitgadas era cunter strias e striuns presumads las metodas crudaivlas da l'interrogaziun sut tortura. Publicaziuns sco la «Magiologia» (1674) da Bartholomäus Anhorn han anc rinforzà l'obsessiun da striegn. Quest spiert sa manifestescha era en la «Einfalte Delineation aller Gemeinden gemeiner dreyen Bünden» (1742) da Nicolin Sererhard. Enturn il 1750 han alura chalà las persecuziuns da strias e striuns en general. Il davos process cunter ina stria en il Grischun datescha dal 1779-80 ed è vegnì fatg a Tinizong; el è vegnì sistì suenter lungas torturas applitgadas senza success. Litteratura: C. Camenisch, Carlo Borromeo und die Gegenreformation im Veltlin, 1901; M. Schmid, F. Sprecher, Geschichte der Hexenverfolgung in Graubünden, en: JHGG, 1918, 73-252; Sprecher/Jenny, Kulturgeschichte, 320-30 (cun bibliogr. commentada 622-26); H. Giger, Hexenwahn und Hexenprozesse in der Surselva, 2001; M. Bundi, Gewissensfreiheit und Inquisition im rätischen Alpenraum, 2003, 157-90. Martin Bundi  Process per eresia Promontogno  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: