e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Protecziun da la cuntrada Protecziun da la patria grischuna  Protecziun da la natira Engaschament cun vigur legala ed ina lunga tradiziun, interprendì en favur d'in svilup persistent da la cuntrada cultivada e d'ina protecziun globala da la fauna e flora spezialmain periclitada. En il 17. tsch. eri scumandà sut paina da mort da sajettar capricorns en il Grischun. Il guaud è protegì sin plaun fed. dapi il 1902: tut las plantas che vegnan terradas ston vegnir restituidas. Ils 16-5-1909 ha decretà il chantun Grischun l'emprima lescha per la protecziun da las plantas. Tenor la Const. fed. (art. 24sexies) èn ils chantuns responsabels per la protecziun da la natira. La lescha grischuna correspundenta dals 24-10-1965 furma la basa per l'Uffizi per la protecziun da la natira e da la cuntrada, fundà il 1969 (oz Uffizi per la natira e l'ambient) cun la finamira da proteger ils spazis da viver da plantas ed animals, biotops e monuments natirals sco era d'elavurar inventaris e d'examinar projects che tangheschan la natira e la cuntrada (p.ex. vias, pendicularas, deponias, euv.). Il 1909 è vegnida fundada la Lia svizra per la protecziun da la natira ch'ha inizià la fundaziun dal Parc Naziunal Svizzer (1914). La secziun grischuna, fundada il 1965, sa numna dapi il 1997 Pro Natura Grischun. Cun grond engaschament e cumpetenza stgaffeschan sias secziuns e comm. novs reservats, inizieschan projects per animals periclitads, represchentan ils dretgs da la natira en cumissiuns e gruppas d'experts, cumbattan cun recurs cunter la restricziun e la destrucziun da la natira, tgiran agens objects degns da vegnir protegids ed infurmeschan la publicitad. Sper la Pro Natura Grischun s'engascha era la secziun grischuna dal WWF per la protecziun da la natira. Fitg impurtants per la protecziun da la natira èn ils inventaris fed., stabilids sin basa da la lescha davart la protecziun da la natira dal 1-2-1988. Quests inventaris obligheschan ils chantuns da proteger ils biotops d'impurtanza naziunala. I sa tracta numnadamain dals «Inventaris fed. da las palids autas e bassas» (ordinaziuns dals 21-1-1991 resp. dals 7-9-1994) sco era dals «Inventaris fed. da las regiuns umidas e da las cuntradas da palì» (ordinaziuns dals 28-10-1992 resp. dal 1-5-1996), l'«Inventari fed. dals terrens proglacials e da las planiras alluvialas alpinas» (IGLES) e.a.  da quest gener. Litteratura: Uffizi per la natira e l'ambient, rapp. annuals, 1969-; TG, 1985, nr 5 (tema); 30 Jahre Bündner Naturschutzbund BNB, 1995. Rita Cathomas-Bearth  Protecziun da la cuntrada Protecziun da la patria grischuna  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: