e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Tarasp, Uta von Tarnuzzer, Christian  Tarasp, von Nobels dal 11. e 12. tsch. cun possess en vischinanza da lur chastè da T. (vischn. da T.), fundà prob. vers la fin dal 11. tsch. en l'Engiadina Bassa, sco era en il Paznaun, en la Val da l'En, en il Surses, en Vuclina ed en il Tirol dal Sid. La fam. immigrada tenor la tradiziun cronicala dal 14. tsch. (Goswin von Marienberg) da Roma e da Milaun en l'Engiadina Bassa, pudess esser vegnida, sin basa da la distribuziun da ses possess, dals conturns da Com en il spazi retic, nua ch'ella ha giugà ina rolla impurtanta tr.a. era en la colonisaziun da la vart dretga da l'Engiadina Bassa. L'emprim represchentant da la fam. è Ulrich ch'era stà candidat da la partida papala per l'uvestgieu da Cuira il 1079, ch'ha dentant pudì far valair quest mandat pir suenter la mort da ses opponent imperial il 1088. Il 1095-96 ha el fundà cun ses frars Eberhard, Gebhard ed Egino la claustra da benedictins a Scuol ch'è stada impurtanta per l'identitad da la famiglia. Dad Egino, administratur dal possess en il Vnuost, è prob. sortì en la mesadad dal 12. tsch. il rom dals Matschs e Venostas. En il 12. tsch. era la fam. colliada stretgamain cun ils von Ronsberg-Ursin, avugads protecturs da la claustra bajuvara dad Ottobeuren e members da la suita guelfica. Dal 1118-26 han las duas fam. legà ens. bains al convent da canonis bajuvar-guelfic da Rottenbuch. La colliaziun è vegnida confermada cun la lètg dad Uta ed Ulrich III (doc. il 1146-77) ch'ha transferì il 1146, ens. cun ses frar Albert (avat da Scuol), la claustra da fam. da Scuol a S. Steffan/Barbusch ed il 1150 a Mariamunt. Il 1160 ha la fam. cumenzà cun la liquidaziun dal possess. Profità da quella han la claustra da Müstair, transfurmada medemamain cun l'agid dals von T. en in convent da mungias, alura Mariamunt ch'els han equipà ritgamain era dal punct da vista artistic sco lieu da sepultura, e finalmain, en mesira particulara, l'uvestg da Cuira, al qual Ulrich ha cedì cun il chastè da T. sia part al possess central. Sustegnì probablamain dals conts de Tirol è ses nev e cumpossessur Gebhard (doc. il 1163-70) s'opponì senza success a quella cessiun. Dal 1164-67 è era sia part al chastè vegnida transfurmada sco cumpromiss en in feud episcopal, per il qual el ha survegnì per recumpensa l'avugadia sur Mariamunt empermessa oriundamain al rom dals Matschs. Suenter la mort violenta da Gebhard il 1170 è Ulrich mort il 1177 sco davos represchentant masculin da la famiglia. Entant che l'avugadia sur Mariamunt è ida directamain als Matschs, è il chastè da T. passà avant il 1200 cun tut ils dretgs respectivs a l'uvestgieu da Cuira, alura als Reichenbergs e (suenter l'extincziun da quels il 1212) medemamain als Matschs e da quels als conts de Tirol. Litteratura: I. Müller, Die Herren von T., 1980; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 199-207; I. Müller, Neue Tarasper-Studien, en: BM, 1985, 145-63; HS III/1, 856-59; HbBG 1, 147, 156, 183-85, 188; Simmen, Wappen, 37, 249, 255. Martin Leonhard  Tarasp, Uta von Tarnuzzer, Christian  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: