e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Rampa, Franz Konstantin Rapertg  Randulins L'emigraziun è per il Grischun ina normalitad istorica ed actuala. L'Engiadina enconuscha la tradiziun dals Randulins, emigrants che turnavan - sco las randulinas - adina puspè a chasa. In tipic Randulin emigrava dapi il 16. tsch. en la vegliadetgna da 12-16 onns per far in emprendissadi tar parents u enconuschents, daventava suenter intgins onns partenari da fatschenta, turnava a chasa per sa maridar entaifer ils tschertgels da sia regiun e fundar famiglia. Alura bandunava el danovamain ses vitg e returnava (pli u main) regularmain la stad per far fain u sa revegnir. A la fin da sia carriera professiunala vendeva el sia fatschenta a l'ester e turnava sco pensiunari en patria. Intgins dirigivan davent da chasa vinavant lur fatschentas e recrutavan la proxima generaziun d'emprendists emigrants. La bainstanza da l'Engiadina d'avant il 1900 deriva essenzialmain dals daners gudagnads en l'emigraziun. Ils Randulins (e l'emigraziun insumma) han generà suenter il 1850 ina ritga litteratura lad. (o.t. da tempra lirica), caracterisada da l'encreschadetgna e dal laud da la patria sco motivs dominants: Conradin Flugi (d'Aspermont), Gian Fadri Caderas, Simon Caratsch, Peider Lansel, Andrea Bezzola. L'emigraziun engiadinaisa vegn tematisada o.t. en l'ovra narrativa da Giovannes Mathis e da Balser Puorger. Quella litteratura ha gidà a tgirar l'identitad lad. a chasa ed a l'ester. Tr. ils Sursilvans èn da numnar Gion Antoni Bühler ed Alfons Tuor. Fitg numerusas e popularas èn era las chanzuns rum. da cumià e da return (Chanzun populara rumantscha).  Ovras: BMVR. Litteratura: Deplazes, Die Rätoromanen, 198-248. Adolf Collenberg  Rampa, Franz Konstantin Rapertg  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: