e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Scolas medias Scolina  Scolas professiunalas Cuira enconuscheva dapi il 1835 la Scola da dumengia da la Societad industriala (Churer Gewerbeverein), nua che giuvens mastergnants survegnivan in'instrucziun en dissegn, leger, scriver e far quints. Il 1849 ha surpiglià la Societad da maisters questa scola ch'è vegnida manada dapi il 1868 sut il num Scola professiunala e ch'è passada il 1886 a la citad. Dapi il 1884 prestan la Confed. ed il chantun contribuziuns a las scolas professiunalas, la frequentaziun da quellas era dentant facultativa en il Grischun fin il 1921. En ils onns 1840 ha la Scola chantunala evang. introducì ina classa da chemia pratica, ed il 1850 ha ella instituì la partiziun reala per l'emprima giada sco partiziun autonoma. Questa instrucziun tecnica dueva remplazzar las scolas professiunalas derasadas en auters chantuns. Dapi il 1861 offriva Samedan mintgamai dal november fin l'avrigl curs da la saira artisanals, ed il 1980 han ins installà a Samedan ina scola per tut l'Engiadina. A Tusaun è vegnida fundada ina scola professiunala en ils onns 1860, a Tavau il 1896, a Poschiavo il 1929. Quella a Sta. Maria en Val Müstair è la pli pitschna da la Svizra e cooperescha era cun il Vnuost. Dapi il 1991 han lieu en quella scola era curs da bloc per taisser a chasa. A Glion ha gì lieu l'emprim curs artisanal il 1899 (oct.-avr.). Il 1957 è la scola professiunala a Glion vegnida serrada per mancanza da plazza e da scolasts. En substituziun ha la Scola professiunala Cadi, averta il 1932 a Cumpadials, cuntinuà cun l'instrucziun fin il 1971. Alura è ella puspè vegnida transferida sco Scola professiunala Surselva a Glion. L'instrucziun specifica succeda (anc adina) a Cuira. Il reglament dal 1905 per ils examens d'emprendissadi finals (anc facultativs) è restà en vigur fin a l'introducziun da la lescha chant. davart ils emprendissadis (1921). Dapi alura exista in'obligatori da scolaziun cun in examen final. Fin il 1938 vegnivan ils emprendissadis tgirads da la federaziun professiunala respectiva. Il 1934 è vegnì creà l'Uffizi chant. per emprendists (oz Uffizi da furmaziun professiunala); dapi il 1954 stattan a disposiziun cussegliaders da professiun (l'emprim mo a Mustér, Aschera e Zernez), e dapi il 1973 operescha in inspectur professiunal sco coordinatur e cussegliader sin il champ da l'instrucziun. Il 1983 è entrada en vigur la lescha actuala davart la furmaziun professiunala. Scolas professiunalas spezialisadas en il Grischun èn: il Plantahof a Landquart (Scolas da purs e puras) las anteriuras scolas da puras a Glion ed Aschera e quella da purs a Lavin, la Scola da selviculturs a Maiavilla e la Scola da dunnas dal Grischun a Cuira (oz integrada en la Scola auta da pedagogia dal Grischun). Pussaivladads d'ina scolaziun supplementara a l'intern dal chantun Grischun (suenter l'emprendissadi professiunal) porschan: dapi il 1994 la Scola media professiunala e dapi il 1963 il Tecnicum da la saira (dapi il 2000 Scola auta da tecnica ed economia), omaduas a Cuira. Anteriuras scolas professiunalas: Tusaun 1870-1970; Domat 1897-1913, 1919-53; Arosa 1900-65; S. Murezzan 1901-17, 1921-42; Landquart 1903-09; Razén 1903-09; Scuol 1903-07, 1931-69; Aschera 1911/12, 1913/14, 1928-59; Panaduz 1919-50; Claustra 1924-70; Maiavilla 1925-30; Andeer 1932/33; Cumpadials 1932-71; Casti 1938-61. Litteratura: A. Seeli, Handwerk in Graubünden, 2004; C. Marti-Müller, Bündner Volksschule im Wandel, 2007, 151 s. Adolf Collenberg  Scolas medias Scolina  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: