e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tschlin
Vischnanca polit., cirq. Ramosch, distr. En, situada sin ina terrassa a sanestra da l'En, cun las fracz. da Strada e Martina ed ils aclauns da S. Niclà, Chaflur, Sclamischot e Vinadi, tud. Schleins (uffiz. fin il 1943). 1835 665 abit.; 1850 571; 1900 553; 1930 648; 1950 590; 2000 392. Chats dals temps da bronz e da fier. En il 10. tsch. ha l'uv. Hildibald testamentà al chapitel catedral da Cuira in bain a T. Durant il temp autmedieval era T. suttamessa a la curt centrala a Ramosch; las duas baselgias romanicas laschan presumar ina vita animada a partir da quel temp. La baselgia da S. Plasch è vegnida reconstruida il 1515 sco edifizi gotic tardiv, forsa da Bernardo da Poschiavo; da la baselgia da S. Jon Battista exista dapi l'incendi da la vischnanca (1856) mo anc il clutger. L'onn da la separaziun ecclesiastica da Ramosch n'è betg enconuschent. Introducziun da la refurmaziun a T. 1545. Tr. il 1574 ed il 1582 è stà activ a T. il refurmatur ed istoriograf Durich Chiampell.
En il temp medieval tardiv èn avanzadas las vischnancas da T. e da Ramosch en las vals dal Samignun e dal Paznaun per avrir qua novs territoris da pasculaziun. Il 1499 ha Duonna Lupa apparentamain preservà T. cun in'astuzia da la devastaziun tras ina truppa austriaca. Gronds donns han chaschunà las truppas dad Alois Baldirun il 1621-22. Il 1652 è T. sa cumprà ora dals dretgs austriacs. Pir il 1868 han ins dentant pudì rectifitgar ils cunfins cun l'Austria. T. è dapi il 1854 ina vischnanca autonoma. Fin avant paucs decennis pratitgav'ins o.t. la cultivaziun dad ers, dapi la segunda mesadad dal 20. tsch. predominescha la producziun da latg e da charn. Dal 15. fin viaden il 19. tsch. ha la vischnanca furnì grondas quantitads da laina a las salinas dad Alla che vegniva flottada en il Tscher (Schergenbach) ed en l'En. A la fin dal 17. tsch. existiva a T. ina stamparia, transferida pli tard a Strada. T. è participà a l'exclava da duana dal Samignun è dispona ad Acla da Fans da pussaivladads da far cumpras libras da dazi. Dapi il 2004 producescha e venda la Bieraria Tschlin SA gervosa engiadinaisa, bavrondas ed auters products o.t. da l'agricultura indigena. Il 2005 offriva il sectur primar anc adina 33% da las plazzas da lavur, il sectur terziar 52%. Part da la populaziun da lingua rum.: 2000 71,4%/84,7% (ML/Lindic).
Litteratura:
I. Müller, Zur älteren Geschichte des Unterengadins, en: BM, 1979, 1-24; C. Gustin, T., 1981; Siedlungsinventar der Fraktionen T. [...], 2002; E. Salis, J. Tones, Noms rurals e locals dal cumün da T., 2004; R. Notegen, L'istorgia da T., 2005; E. Salis, T., 2006; M.A. Nay, T., 2011.
Paul Eugen Grimm
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Tschintg Vitgs