e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Tumb [Thumb] Tumein  Tumegl Vischnanca polit., cirq. Tumleastga, distr. Rain Posteriur (fin il 2000 Mantogna), situada sin ina terrassa bassa a dretga dal Rain Posteriur. 1943-2008 uffiz. T./Tomils. La nova vischnanca cumpiglia sco fracziuns tras fusiun a Tomils (uffiz.) dapi il 2009 era las anteriuras vischnancas polit. da Sched, Tràn e Veulden. 1141 in Tumillis, enfin il 1943 uffiz. Tomils. 1803 202 abit.; 1850 226; 1900 233; 1950 266; 2000 321. Chats dal temp da bronz e dal temp roman. La migiuria episcopala è ida il 1275 en feud als signurs de Vaz. Cun il chastè d'Ortenstein, sedia dals vasals erigida il 1250 (menz. il 1309, furmava T. il center dal signuradi territorial da la Tumleastga Dadora. Il 1527 èn ils dretgs signurils vegnids vendids al cumin d'Ortenstein ed al vischinadi da T. ch'ha fatg part da quel fin il 1851. Ecclesiasticamain ha T. appartegnì fin viaden il temp medieval tardiv a S. Luregn sper Pasqual. In emprim edifizi precursur da la baselgia da S. Mauritius, doc. il 1398 sco baselgia parochiala a l'ost da la vischnanca (oz en ruina), datescha dal 6. u 7. tsch., in segund dal temp carolingic. La baselgia parochiala, deditgada a l'Encurunaziun da Maria, è menz. il 1474 (consecrada il 1486). Ina minoritad ref. n'ha betg pudì sa mantegnair a T. Il 1596 han las vischnancas da la Tumleastga Dadora effectuà la separaziun da lur territoris com. respectivs. Las funtaunas da gudogn las pli impurtantas eran l'allevament da muvel, l'agricultura e la pumicultura. L'Affar da T.  ha provocà il 1788 la divisiun dal cumin d'Ortenstein en las mesas dretgiras dad Ortenstein-Mantogna ed Ortenstein-Val. Il 1848 è sa separada la vischnanca da T. da quella da Giuvaulta. Il 1901-04 è vegnida construida la via charrabla da T. a Veulden. Part da la populaziun da lingua rum.: 1880 87,3%; 1941 58,6%; 1980 16,1% (LM); 2000 4%/13,1% (ML/Lindic). Litteratura: Kdm GR 3, 154-76; Gem. GR, nr 193, 1984; Gem. GR, 2003, 396 s. Jürg Simonett  Tumb [Thumb] Tumein  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: