Logo und Banner  

Lexicon Istoric Retic (LIR)

Lemma
Chavazzin  

A
 B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

stampa
lemma precedents Puschlav, Lai daPusterla, Giovanni Giacomo [de] lemma sequent

Puschlav, Val
Vallada meridiunala grischuna che s'extenda (dal nord al sid) dal Pass dal Bernina fin en Vuclina. 824 Postclave, tal. Val Poschiavo, Valle di Poschiavo, tud. Puschlav. Il P. vegn percurrì dal flum Poschiavino che nascha al Bernina (2328 m) e sbucca en l'Adda sin territori tal. (414 m). Il Lai da P. separa la part superiura da la val cun la vischnanca da Poschiavo (lieu principal) da quella inferiura cun la vischnanca da Brüsch. Il P. è identic cun il distr. dal Bernina. La populaziun da la val (1850 3'888 abit.; 1900 4'301; 1950 5'562; 2000 4'472) è quasi totalmain da lingua tal., cun ina maioritad cat. ed ina minoritad refurmada.
Ils emprims chats dal temp da bronz e dal temp da fier na cumprovan betg cun tschertezza ina colonisaziun en l'epoca preistorica. En il mument da la conquista rom. (15 a.C.) cun l'incorporaziun dal P. en la Gallia transpadana (cun referiment al municipium da Com) era la val prob. abitada da stirpas reticas. Suenter il domini langobard (entsch. dal 7. tsch.) han ils retgs carolingics legà a la fin dal 8. tsch. la plaiv dal P., ens. cun quella da Buorm e da Mazzo (Vuclina), a l'abazia da Saint-Denis a Paris. Il legat è però vegnì snegà da l'uvestgieu da Com ch'aveva, ultra da la pussanza spirituala, era dretgs temporals e patrimonials sur la val. Era l'uvestg da Cuira aveva empruvà d'avair pussanza en il P. Gia en il 12. tsch. eran las duas vischnancas da Poschiavo e Brüsch separadas territorialmain e disponivan d'atgnas structuras organisatoricas. La baselgia da la cuminanza dals fraters da San Romerio (11. tsch.), cun ses possess sin la spunda sanestra da la val, furmava da quel temp in'unitad territoriala autonoma. En il 12.-13. tsch. han surpiglià ils de Matsch-Venosta la suveranitad territoriala da l'abazia da Saint-Denis; sco vasals da l'uvestg da Cuira han els obtegnì il 1284 era la giurisdicziun auta sur la val. A medem temp ha schlargià la citad da Com sia pussanza en il P. cun la giuridicziun bassa exequida tras podestats comascs.
Suenter la submissiun da Com a Milaun il 1335, è vegnì integrà era il P. il 1350 al domini dals Viscontis. Il 1406 èn sa revoltads ils abitants cunter la cessiun dal feud puschlavin a Giovanni Malacrida da Müsch, ed il 1408 èn els sa suttamess a la giurisdicziun da l'uvestgieu da Cuira ed èn s'unids a la LCD. A partir da quel mument ha partì il Comun grande (dretgira auta) da Poschiavo e Brüsch il destin da la LCD, a partir dal 1524 quel da las Trais Lias. La conquista da la Vuclina tras ils Grischuns (1512) ha avert a la val novas perspectivas economicas e commerzialas. Per terminar las dispitas purtadas ora durant tschientaners cun Tiraun è vegnì spustà il cunfin da la giurisdicziun il 1526 a la tur da Piattamala sper Campocologno.
La proclamaziun da la cretta ref. tras exiliads tal., che giudevan - grazia als Artitgels da Glion dal 1526 - ina protecziun particulara en las Trais Lias, ha fatg nascher duas communitads ref. a Brüsch ed a Poschiavo. Tenor ils rapports davart las visitaziuns da l'uvestg aveva adoptà il 1589 in terz da la populaziun da Brüsch ed in quart da quella da Poschiavo la cretta refurmada. L'equiliber fragil tr. las duas confessiuns è vegnì disturbà cumplettamain tras la persecuziun dals refurmads a Brüsch (1620) ed a Poschiavo (1623). Las tensiuns han perdurà era suenter l'accord cuntanschì il 1642 tras l'intervenziun da las Trais Lias, e la communitad dal P. è stada ditg dividida en duas facziuns ostilas. Durant il 17. tsch. e fin il 1753 è stada la val la scena da numerus process cunter strias.
Il 1797 ha attribuì Napoleun Bonaparte la Vuclina a la Republica cisalpina. Il P. ha refusà l'annexiun a quella. Il nov cunfin ha dividì ina communitad unida per tschientaners tras interess cumins, e la bloccada commerziala ha indeblì fermamain l'economia locala. Il 1851 è sa separada la vischnanca da Brüsch da quella da Poschiavo. In decret fed. dal 1869 ha separà il P. da la diocesa da Com ed incorporà la val en l'uvestgieu da Cuira.
Durant il 19. tsch. èn emigrads numerus Pus'ciavins en differents pajais da l'Europa ed en l'Australia: l'economia tradiziunala, basada sin l'agricultura, na pudeva betg garantir in'existenza a la populaziun che creschiva ad in crescher. Tr. il 1842 ed il 1865 è vegnida construida la via dal Bernina. L'installaziun da las Forze motrici di Brusio (1906) e da la Viafier dal Bernina (1908-10) han dà novs impuls a l'economia locala. Questas activitads ed il commerzi èn alura vegnids accumpagnads d'in impurtant svilup en il sectur turistic (hotel termal a Le Prese, 1857), dal qual dependa oz ina gronda part da las plazzas da lavur (il 2000 lavuravan passa 50% da las persunas cun activitad da gudogn en il P. en il sectur terziar). Il zercl. 2008 è cumparì l'emprim numer da la gasetta regiunala mensila per la Vuclina e la Val P., «Il Tiranese senza confini».
 

 


Litteratura:
D. Marchioli, Storia della valle di Poschiavo, 1886; R. Tognina, Origine e sviluppo del Comun grande di Poschiavo e Brusio, 1975; O. Lardi, S. Semadeni, Das P./Valle di Poschiavo, 19944; L. Boschini, Valposchiavo, 2005; 1408, la Valle di Poschiavo sceglie il nord, edì dad A. Lanfranchi, 2008 (tal./tud.)

Arno Lanfranchi

lemma precedents Puschlav, Lai daPusterla, Giovanni Giacomo [de] lemma sequent

pagina precedenta


© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.





Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: