e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Vaz
Vischnanca polit., cirq. Alvaschagn, distr. Alvra, situada en ina vallada alpina furmada da glatschers tr. Cuira e la Val d'Alvra, cun las fracz. da Lain, Muldain, Zorten, Lai/Valbella e la culegna da Solas. Ca. 840 villa Vazzes, tud. Obervaz, uffiz. V./Obervaz. 1850 886 abit.; 1888 768; 1900 868; 1930 1'337; 1950 1'489; 2000 2'691. Ina colonisaziun en il temp carolingic č cumprovada. Sondagis a Nivagl, prob. l'anteriur chastč da fam. dals baruns de V. al sid da Zorten, han purtā a la glisch fastizs d'edifizis da lain d'ina emprima fasa da colonisaziun (10.-11. tsch.) e da mirs da tschinta da div. periodas da construcziun (11.-13. tsch.). Ils pitschens objects chattads čn d'ina qualitad e ritgezza che mussa ch'ils abitants appartegnevan ad ina classa sociala elevada. Il 1337 č V. passā tras ierta dals de V. als conts de Werdenberg-Sargans. Il vischinadi da V., ch'č sa cumprā liber il 1456, ha furmā ens. cun las vischnancas da Stierva e Mut, situadas da la vart sanestra dal Meir, il cumin da V. La part sut dal clutger da la baselgia parochiala da Zorten, deditgada a s. Donatus e menz. il 1218, datescha dal temp romanic tardiv, ina reconstrucziun da quella dal temp gotic tardiv (1499). La baselgia odierna č vegnida construida tr. il 1874 ed il 1875 (rest. il 1970). Fin il 1517 ha appartegnė era Parpan a la plaiv da V. ch'č restada fidaivla a la cretta cat. durant la Refurmaziun. La baselgia da S. Gion Battista a Muldain, menz. il 1508, č vegnida reconstruida en ils onns 1673-77 en stil baroc e restaurada il 1990. La baselgia da S. Gliezi a Lain, menz. medemamain il 1508, č vegnida reconstruida il 1678-80 e restaurada il 1962. Las duas baselgias baroccas stattan sut la protecziun da monuments.
Fin il 1900 han pratitgā ils abitants da V. surtut l'agricultura (cultivaziun dad ers, producziun da latg, allevament da muvel) e la selvicultura. Las alps e las pastgiras vegnivan utilisadas cuminaivlamain. Blers sa rendevan utrō a lavurar en l'industria u en l'hotellaria. Il svilup turistic a Lai/Valbella, iniziā enturn ils onns 1920, ha transfurmā la structura economica. Il 2005 lavuravan 19% da la populaziun cun activitad da gudogn a V. en il sectur secundar, 75% en il sectur terziar. Part da la populaziun da lingua rum.: 1920 73%; 1941 55,9% (LM); 2000 5%/19% (ML/Lindic).
Litteratura:
J.J. Simonet, Geschichte der politischen Gemeinde Obervaz, 1915; J.J. Simonet, Geschichte der katholischen Pfarrei Obervaz, 1921; Kdm GR 2, 292-309; Clavadetscher/Meyer, Burgenbuch, 50-52; Unterwegs im Wandel - Istorgia dil cumoin baselgia catolic V. 20. tschentaner an pled, maletsch e teun, 2007; TG, 2008, nr 1, 4-27.
Toni Cantieni
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|
Vasella, Oscar