e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Vaz Sut Vazarouls  Vaz, Walter V de * avant il 1255, † 4-11-1284, barun curretic il pli pussant da ses temp. Figl da Walter IV e d'ina nobla NN n. de Montfort. ∞ Liukarda n. von Kirchberg. Il 1268 cumpara el sco avugà (advocatus) imperial dals bains episcopals en l'anteriur contadi da la Rezia Sura. Questa funcziun ed ils vasts bains e dretgs han conferì a V. ina ferma posiziun en la Currezia. Il center da ses possess sa chattava en la regiun da la vischnanca da Vaz cun il chastè da Nivagl. La fortezza strategicamain la pli impurtanta era Belfort en la part centrala da la Val d'Alvra. V. possedeva en pli bains en il Surmeir, il Scanvetg, il Partenz ed a Tavau sco er en la Val Curvalda, en la Tumleastga, sin la Mantogna, en la Val Schons, la Stussavgia, la Surselva e la Val dal Rain da Cuira. V. era fitg renumà en l'Europa. Ils 25-1-1274 ha el participà, ens. cun il retg Rudolf von Habsburg, ad ina dieta dals suverans a Turitg, ed il 1275 sa chatta el tr. ils fidaivels dal retg ad Augsburg. Il 1283-1284 ha el escortà il retg Rudolf en l'Italia dal Nord ed è alura vegnì designà dal retg sco podestat da Com. Ils 2-7-1284 ha el convocà qua il cussegl gen. (cussegl com.) ed ha pretendì vastas plenipotenzas per sai e per il manader da la partida gibellina (partisans da l'imperatur). Al cuntrari da ses successurs aveva V. ina buna relaziun cun l'uvestg da Cuira. Per augmentar las entradas garantidas tras sia suveranitad territoriala e per rinforzar sias forzas militaras aveva el domicilià Gualsers en las valladas alpinas grischunas (Val dal Rain e Tavau). En las uschen. brevs da libertad dal 1277 e 1289 avevan ils de V. (Walter resp. ses figls) obligà ils Gualsers a prestaziuns ed avevan concedì ad els privilegis: ils subdits avevan da pajar a lur signur daners da protecziun ed in tschains da feud ereditar e da prestar servetsch militar. Il barun, da sia vart, accordava ad els en il rom dal feud ereditar la protecziun signurila e l'autonomia com. sut in mastral elegì libramain sco era la giurisdicziun bassa.  Litteratura: J.L. Muraro, Untersuchungen zur Geschichte der Freiherren von V., en: JHGG, 1970, 1-231. Martin Bundi  Vaz Sut Vazarouls  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: