e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Associaziun da vischnancas burgaisas grischunas (AVB) Associaziun grischuna dals impressaris constructurs (AIC)  Associaziun dal Grütli Durant l'epoca industriala èn sa furmadas en l'entira Europa uniuns da lavurants cun la finamira da meglierar lur cundiziuns da lavur e da vita. Quellas eran concepidas l'emprim per giarsuns artisans u per la scolaziun dals lavurers, alura sco organs cun forza da cumbat politic. Il 1836 ha Johannes Niederer fundà a Genevra in'uniun da discussiun per lavurers cun il num Associaziun dal Grütli (il num Grütli sa basa sin Rütli e dueva accentuar l'idea patriotica integrativa). Il 1848 è naschida l'A. da Cuira cun comm. da l'entira Svizra Orientala. L'emprim pres. da quella è stà Johannes Egger da Schluein. Emprimas activitads: fundaziun d'ina atgna biblioteca, furmaziun dals comm., promoziun dal teater, dal chant, da la gimnastica e dal tir en las numerusas sutsecziuns. Il 1890 ha l'Associaziun dal Grütli cumprà ina chasa a la Grabenstrasse. Ella ha dà a quella il num Grütlibund ed ha fatg dad ella ses center cun salas, in restaurant, in coiffeur, in kiosc da gasettas ed ina stanza da lectura. Per sustegnair las duas gasettas da refurma sociala («Der Volksmann», 1873-77, redactur Luzi Michel 1873 fin a sia mort il schan. 1876 e «Der Volksfreund», 1879-85, redactur Hans Mettier) è vegnì stgaffì il 1873 in fonds da pressa spezial. A Cuira han ins edì dal 1878 fin il 1900 l'organ central da l'Associaziun dal Grütli, il «Grütlianer » (redigì Johann Jakob Volgesanger 1878-92 e da Hans Mettier 1892-1900). Cun s'unir pli stretgamain ad associaziuns da lavurers existentas en ils onns 1892 è vegnida rinforzada l'Associaziun dal Grütli ch'ha alura dà l'impuls principal a la fundaziun da la PS dal 1906. Sco comm. d'ina partida ha l'Associaziun dal Grütli pers plaunsieu ses caracter originar ed è sa schliada il 1926. La plipart da ses comm. è restada fidaivla a la PS da la Svizra. Litteratura: M. Bundi, Arbeiterbewegung und Sozialdemokratie in Graubünden, 1981; HbBG 3, 268, 278 s. Martin Bundi  Associaziun da vischnancas burgaisas grischunas (AVB) Associaziun grischuna dals impressaris constructurs (AIC)  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: