e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Museum retic Mussader  Museums grischuns Istoricamain han las fundaziuns da museums en il chantun Grischun suandà in model svizzer. A l'origin dals museums grischuns stevan las collecziuns procuradas a partir dal 1804 da magisters da la Scola chant. per il diever en l'instrucziun. Il 1869 è sa constituida a Cuira la Societad per la collecziun, zavrada e conservaziun d'antiquitads dal Grischun, ed il 1872 ha la Societad istoric-antiquara dal Grischun (oz Societad istorica dal Grischun) gist fundada realisà il Museum retic en la Chasa Buol a Cuira. Part integrala da quel furmavan la collecziun d'objects da la natira (surdads pli tard al Museum da la natira dal Grischun) e la collecziun d'art, surpigliada e tgirada dapi il 1900 da l'Uniun d'art dal Grischun sco Museum d'art dal Grischun. Fin il 1920 èn vegnids fundads museums en las regiuns turisticas da S. Murezzan (Museum Engiadinais, Museum Segantini), Tarasp e Claustra. A quels èn s'agiuntadas 13 ulteriuras chasas fin il 1960, tr.a. il Museum claustral a Mustér. En ils onns settanta ed otganta èn vegnids fundads 25 museums novs, oravant tut etnografics. Quest boom da museums è vegnì promovì tras la scumparsa da la moda da producir tradiziunala purila ed artisanala e tras la perdita d'actualitad dals isegls, indrizs ed edifizis dals purs ed artisans. Sco requisits d'ina economia e structura sociala regiunala han quellas iseglias, perditgas da temps passads, chattà asil en ils museums - tuttavia adina cun l'intenziun d'intermediar in sentiment d'identitad a las generaziuns posteriuras e da revelar a quellas las ragischs istoricas. En ils onns novanta è s'agiuntads 12 ulteriurs museums en il Grischun, deditgads mintgamai a champs specifics. Il 2009 dumbrava il Chantun 39 museums etnografic-istorics, 10 chasas d'art, 11 museums tecnics, trais museums da la natira, duas chasas da tempra religiusa e 12 collecziuns spezialisadas e lieus d'exposiziun, tut en tut 77 manaschis. Il 1981 è vegnida fundada l'Associaziun museums grischuns sco organisaziun da tetg dals museums dal Grischun. Litteratura: Museen Graubündens, 19904; Museen im Aufbruch, en: BJb, 2009, 9-40. Adolf Collenberg  Museum retic Mussader  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: