Fient, Georg

Fieus

Sco utrò è il dumber da fieras creschì massivamain en il Grischun suenter il 1750. Il 1800 dumbrava il Grischun 38, il 1850 gia 98 vischinadis cun fiera. L'impurtanza sociala era en il cas da la plipart da las fieras bler pli gronda che quella economica. Var 40 % avevan lieu durant ils mais settember u october. D'impurtanza vitala eran las fieras externas: Blinzuna (ina fiera per biestga da maz da la Surselva e dal Valragn) e Buorm. Il 1514 han las Trais Lias concedì a Tiraun la fiera da S. Mitgel (29 da sett.) che durava nov dis. Quella garantiva svieutas enormas: il 1807 p. ex. 10 000 arments e 3000 chavals. L'atun cumpravan ils martgadants indigens ed esters ils animals u prendevan tals en cumissiun (ils indigens). Ils vendiders chatschavan lur biestga sin il termin fixà al lieu da rimnada e surdavan quella als martgadants ed a lur gidanters. Durant il viadi pasculavan e chamavan las muntaneras en claus e sin pastgiras determinadas contractualmain. Il viadi a las fieras da Landeck, Damaist, Giubiastg, Ligiaun e Lucarn durava fin diesch dis. Ins chatschava il muvel per ordinari d'ina fiera a l'autra, fin ch'ella era vendida. Concernent ils pretschs scriva la «Glarner Zeitung» il 1860 che quels sajan a Giubiastg dad aur, a Ligiaun d'argient e da là engiu da plum.

Il 1809 ha il Cussegl grond concedì (cun success da curta durada) a Cuira ed a La Punt-Chamues-ch (successura da Las Agnas) ina fiera cun premiaziun per meglierar la qualitad da la biestga. Il 1846 ha el obligà las vischnancas da metter a disposiziun gratuitamain plazzas da fiera e da premiaziun, ed il 1850 è el sa patrunà da las concessiuns da fiera. L'amplificaziun da las vias e la meglieraziun da las cundiziuns da transport han diminuì la quantitad da fieras; il 1950 eran las bleras concentradas en intgins centers: a Cuira (25 dis), Glion (16), Casti (12), Tusaun (12), Landquart (8) e Scuol (8). L'urden da fiera actual sa basa sin la lescha dal 1896 e sin il decret dal 1994. En consequenza da la midada da structuras sa splega la fiera da muvel quasi cumplettamain en il center a Cazas.

Durant tschientaners e fin viaden il 20. tsch. cumpravan ils purs glarunais, o.t. quels da Dialma, a la fiera da Glion (tegnida il zercl.) millis nursas ch'els chatschavan sur il Veptga sin lur alp. Pulitas quantitads da nursas cumpravan els era en il Partenz. Ina fiera tut speziala - ­ e causa la premiaziun d'impurtanza centrala per l'allevament da muvel da tratga ­ - era avant l'introducziun da l'inseminaziun artifiziala (1966) quella da premiaziun da taurs a Cuira, iniziada il 1900 cun 170 animals (1937 1204/culminaziun; 1997 56/davosa fiera da taurs ).

Las fieras da martganzia las pli impurtantas eran Com (lieu da transtgargiada per la regiun dals lais e per la Vuclina, fiera tegnida durant 10 dis suenter il firà da Pasca, a partir dal 15. tsch. durant otg dis avant e suenter Pasca ed a partir dal 1447 durant otg dis il di da s. Gliezi/dec.), Milaun (fiera tegnida otg dis avant ed otg dis suenter il di da s. Ambrosi/4 da dec.) e Genua (fiera tegnida l'entir onn, cun martganzia da l'Orient).

Fieras da gronda impurtanza regiunala: Buorm (tegnida l'entschatta d'oct., cun numerus visitadurs grischuns, o.t. a partir dal 1487); Clavenna (fiera da S. Andrea/30 da nov., a partir dal 1432 la fiera da S. Gagl/16 d'oct.); Biasca (attestada il 1515, spustada da l'emna sontga a 15 dis suenter Pasca); Malvaglia (doc. a partir dal 1478 sco fiera da S. Martin); Roveredo (fiera da S. Gagl/16 d'oct., otg dis, attestada a partir dal 1467/grond concurrent per Blinzuna); Blinzuna (s. Baltramieu, doc. il 1055, il 1420 durant otg dis avant e suenter s. Baltramieu/24 d'avust); Ligiaun (doc. il 1388, emprim dumengia d'oct.); Chiasso (fiera da chavals a partir da la mesadad dal 15. tsch., tegnida durant otg dis avant e suenter Pasca); Cremona, Varese (fiera da chavals doc. il 1402, tegnida l'oct.); Vercelli (fiera da chavals, tegnida durant otg dis avant e suenter il 1. da matg); Arona (martgà da rauba).

Las pli veglias doc. da fieras grischunas: L'emprima fiera per Cuira è doc. l'onn 952; Mustér, 11 da fan., doc. avant il 1290, pli tard s. Martin (11 da nov.); Lags/Langenberg, 16 d'oct. (s. Gagl), doc. il 1308; fiera emnila (tegnida la sonda) a Spleia e fiera dals 6 d'oct., doc. a partir dal 1443 (d'ina tscherta impurtanza); Farschno, 25 d'avr. e 29 da sett., doc. il 1354; Tusaun, 3 da matg e 18 d'oct., doc. il 1497; Maiavilla, 17 da zercl., doc. il 1472.

Fient, Georg

Fieus